دوبله براي بهتر شدن است

                                             (این گفتگو پیش از این در «قاب کوچک» ضمیمه روزنامه جام جم چاپ شده است)

 حسین عرفانی از قدیمی‌ترین و بهترین دوبلورهای تلویزیون و سینماست که با صدایی محکم و قابل انعطاف، نقش‌های به یاد ماندنی‌ای را هم در آثار جدی و هم کمدی گفته است؛ از جمله همفری بوگارت، توشیرو میفونه، دیتر هالر ووردن(کمدین آلمانی)، جودان بیکر (لبه تاریکی)، جمشید اسماعیل‌خانی (مرغ حق) و کاظم افرندنیا (سفیر)‌. با وی به مناسبت آخرین کارهای پخش شده‌اش در سریال «مختارنامه» (گویندگی او به جای مهدی تقی‌نیا) و فیلم سینمایی «جرم» (گویندگی به جای سیامک انصاری) گفت‌وگوی کوتاهی انجام داده‌ایم.

 چند سالی است که دوبله فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی، دوباره رواج یافته است. به نظر شما در شرایط کنونی این کار ضرورت دارد؟

 در بعضی سریال‌های خاص مثل آثار تاریخی لازم است. بعضی از آثار هم احتیاج ندارند. به طور کلی با صدای سرصحنه مخالفتی ندارم و معتقدم بعضی فیلم‌ها مثل آثار کیارستمی به دوبله نیاز ندارند.

 مردم به صدای بسیاری از بازیگران حتی آنها که صدایشان بد و ضعیف است، عادت کرده‌اند. به نظر شما در این شرایط دوبله تاثیری در افزایش تعداد بیننده‌ها دارد؟

 شخصا آماری نگرفته‌ام که بدانم دوبله، تماشاگر را بیشتر می‌کند یا نه، اما چون دوبله برای بهتر شدن به کار می‌رود، در بعضی نقش‌ها اگر بیان بازیگران خوب نباشد یا نقشی را بد اجرا کرده باشند، تاثیر می‌‌گذارد. عده‌ای از بازیگران هم مثل پرویز پرستویی و رضا کیانیان که صدای خوبی دارند و نقش‌هایشان را عالی اجرا کرده‌اند به دوبلور نیازی ندارند. کدام دوبلوری می‌تواند نقش‌های آنها را اجرا کند؟

 عده‌ای از بازیگران مثل داریوش فرهنگ می‌گویند دوبلورها نمی‌توانند حس و حالی را که آنها در مدتی طولانی درگیر آن بوده‌اند در چند ساعت یا چند روز نشان دهند، یا مثل علی رضا خمسه معتقدند صدای هر کس برای خودش بهترین است. به نظر شما حرفشان درست است؟

 نه واقعیت ندارد. دوبلورها به خاطر پخته شدن در کار می‌توانند تمام ریزه‌کاری‌ها و حس و حال نقش و بازیگر را نشان دهند. آنها نقش‌های مختلف در ژانرهای مختلف را گفته‌اند و بهتر می‌توانند اجرا کنند. از طرفی دوبلور در آثار ایرانی نظر کارگردان را اجرا می‌کند. کارگردان هنگام دوبله حضور دارد و نقش را آنالیز می‌کند. همان طور که برای بازیگر آنالیز کرده است. میرباقری و کیمیایی هنگام دوبله آثارشان بودند و تا کار خوب نمی‌شد رضایت نمی‌دادند. در نقش‌های عادی و نقش‌هایی که همسن‌خود بازیگر باشد، صدای بازیگر برای خودش مناسب است، اما بعضی‌ها نمی‌توانند به نسبت گریم و لباس صدایشان را تغییر بدهند.

 دوبله آثار ایرانی اشکلاتی هم دارد. مثلا باعث می‌شود بازیگران تنبل شوند و روی صدا و بیان خود کار نکنند یا دلخوری‌هایی بین بازیگران و دوبلورها به وجود می‌آورد. این که دوبلور زحمت می‌کشد و نقش دیده می‌شود، اما جایزه‌اش را بازیگر می‌برد. اتفاقی که در دهه 60 زیاد روی داد.

 بازیگران حتی آنها که بد حرف زده‌اند، سعی خودشان را کرده اند و زحمت خودشان را کشیده‌اند. امروزه بازیگر از ابتدا نمی‌داند دوبلور قرار است به جایش صحبت کند، بنابراین تلاش خودش را می‌کند. می‌دانم بعضی بازیگران دوست دارند صدای خودشان باشد اما دوبله یک نقش یا یک اثر، صلاحدید کارگردان است. از دوبلور و مدیر دوبلاژ می‌خواهند و او انجام می‌دهد، بنابراین دلخوری معنی ندارد. من قبول دارم که دوبله در جایزه دادن نقش دارد، اما ما دوبلورها بخیل نیستیم و جایزه نوش‌جان بازیگران باشد.

 آیا برای شما پیش آمده که بازیگری به خاطر این که به جایش صحبت کرده‌اید تشکر یا انتقاد کند؟

 از بیشتر نقش‌هایی که گفته‌ام، بازیگران راضی بوده‌اند یا تشکر کرده‌اند یا هدیه داده‌اند. بعد از فیلم «سفیر» افرندنیا تمایل داشته که همیشه من به جایش صحبت کنم.

 بعضی دوبلورها وقتی چند دفعه به جای یک یا چند بازیگر صحبت می‌کنند به او وابسته می‌شوند و تمایل ندارند کس دیگری به جای او حرف بزند. شما هم این‌گونه هستید؟

 بله، بخصوص درباره همفری بوگارت که در تمام دوبله‌های تلویزیونی‌اش به جایش صحبت کرده‌ام. وقتی دوبلوری برای نقش زحمت بکشد تمایل دارد دوباره گویندگی کند. مگر این‌که شخص دیگری بهتر گویندگی کرده باشد.

 اگر الان 2 فیلم به شما بدهند که یکی از آنها در دوران طلایی دوبله شده باشد و دیگری امسال، ترجیح می‌دهید کدام را ببینید؟

 فیلمی را که امسال دوبله شده می‌بینم، چون می‌خواهم بدانم وضعیت و شرایط کنونی دوبله چگونه است و چه کسی خوب کار کرده و چه کسی بد. معتقدم بعضی فیلم‌ها الان بهتر دوبله می‌شوند و دوبلورها بهتر و پخته‌تر حرف می‌زنند. درست است که امثال مقبلی جایگزین ندارند، اما اکنون هم گویندگان با استعدادی هستند که از قدیمی‌ها چیزی کم ندارند. کسانی مثل شروین قطعه‌ای، زی‌نوری، زنده‌دل، شیخ‌زاده، مومی‌وند، آشتیانی‌پور، بیژن علی‌محمدی و یاکیده.

 شما روزگاری هم مدیر دوبلاژ بودید و هم بازیگر، چرا این دو کار را ادامه ندادید؟

 مدیر دوبلاژ بودن وقت گیر است و گویندگی فرصتی برای این کار نمی‌گذارد. من تمام هم و غم خودم را برای دوبله گذاشته‌ام و خودم را دربست در اختیار آن قرار داده‌ام، زیرا حال و هوایش برایم بهتر است و بیشتر اقناع می‌شوم.

سخن پایانی؟

امیدوارم صداهای خوب به دوبله بیایند، زیرا باید این صنف را سرپا نگه داشت. به طور کلی به آینده دوبله خوشبین هستم.

گفتگو کننده : محمدرضا کلانتر