هشت صدای متفاوت برای بازیگر خاص

 جانی دپ بازیگر معروف سینمای آمریکا سال 1963 متولد شد . در نوجوانی به موسیقی گرایش پیدا كرد كه پس از اخراج از دبیرستان تا روزگار جوانی ادامه  داشت .  همسر سابقش كه گریمور بود باعث شد او با نیكلاس كیج، بازیگر مشهور آشنا شود . دپ به پیشنهاد وی به بازیگری روی آورد و بتدریج به بازیگری معروف و محبوب تبدیل شد .

 طی حدود 11 سال دوبله و نمایش فیلم‌های این بازیگر، گویندگان مختلفی به جای وی صحبت كرده‌اند و كمتر پیش آمده صدایی بیش از 2 بار برای وی انتخاب شود . به دلیل ثبت و ضبط نشدن مشخصات دوبله فیلم‌ها به طور دقیق نمی‌توان گفت اولین آثار دوبله شده  جانی دپ  كدام فیلم‌‌ها هستند، اما به نظر می‌رسد « مرد مرده » ساخته جیم جارموش ـ كه اواخر دهه 70 با سرپرستی ناصر تهماسب به فارسی بازگردانده شد ـ اولین فیلم دوبله شده دپ در ایران باشد . تهماسب برای دپ، منوچهر والی‌زاده را انتخاب كرد. والی‌زاده بعدها 2 بار دیگر نیز برای گویندگی به جای جانی‌دپ انتخاب شد؛ « دانی براسكو » و « توریست » كه به ترتیب خسرو خسروشاهی و مریم صفی‌خانی مدیر دوبلاژ آنها بودند . صدای والی‌زاده، جوان و جذاب و به اصطلاح شیرین بوده كه با گذشت زمان بناچار تغییراتی در آن به وجود آمده و اكنون دیگر مناسب بازیگران و نقش‌های جوان و بعضی از میانسالان نیست . صدای او به طور كلی با چهره جانی‌دپ تناسب دارد، اما اكنون و با تغییرات پدید آمده نباید برای این بازیگر انتخاب شود . « جوخه » ساخته اولیور استون جزو اولین فیلم‌های شاخص دپ است . این فیلم را تهماسب اوایل دهه 80 دوبله كرد و برای نقش كوتاه دپ كه دیالوگ‌هایش نیز كم و كوتاه است، افشین زی‌نوری را برگزید . صدای زی‌نوری نیز از جمله صداهای جوان و جذاب دوبله است كه یك بار هم در فیلم  « سر وقت » ( دقایق برخورد ) برای دپ برگزیده شده و به دلیل هماهنگی با چهره این بازیگر و نزدیك بودن سن صدا به سن او، انتخاب درستی بوده است . در فیلم‌های « یافتن ناكجاآباد »، « روزی روزگاری در مكزیك » و « دشمنان مردم » خسرو خسروشاهی به جای جانی‌دپ گویندگی كرده است . صدای خسروشاهی روزگاری جزو صداهای جوان و جذاب بود كه بخصوص در نقش‌های رمانتیك دوبله‌های خوبی پدید آورده است، اما اكنون به دلیل گذر عمر، دیگر خواص سابق خود را ندارد . این صدا اگر همچنان در اوج می‌بود تا حدودی برای بعضی شمایل‌های جانی‌دپ پذیرفتنی می‌شد، اما اكنون نه . در دوبله دوم « دشمنان مردم » ، اكبر منانی مدیر دوبلاژ، علیرضا باشكندی را به دلیل شباهت فراوان صدایش به خسروشاهی برای دپ انتخاب كرد، اما این گزینش دست‌كم به دلیل استفاده فراوان از صدای باشكندی در بیش از 120 قسمت در سریال‌های « افسانه جومونگ » و « امپراتوری بادها » و یادآوری نقش‌هایش در این آثار به وسیله صدایش، پذیرفتنی نیست . تعدادی از بدترین دوبله‌های جانی دپ به فیلم « شكلات » و چهارگانه « دزدان دریایی كارائیب » با گویندگی چنگیز جلیلوند اختصاص دارد. متاسفانه صدای شیك و جذاب جلیلوند ـ كه دوبله‌های ماندگار فراوانی را برای آثار كلاسیك تاریخ سینما رقم زده ـ همانند صدای بسیاری از دوبلورهای هم‌نسل او دچار تغییراتی شده، اما جلیلوند یا به علت بی‌توجهی به این موضوع یا به این دلیل كه می‌خواهد ثابت كند دست‌كمی از همكاران قدیمی خود ندارد، از آن به شكل مناسب استفاده نمی‌كند. صدای جلیلوند حتی اگر در اوج نیز می‌بود، هیچ تناسبی با چهره جانی دپ ندارد.چهارگانه « دزدان دریایی كارائیب » با انتخاب شایسته شروین قطعه‌ای برای دپ با گریمی خاص، در تلویزیون نیز دوبله شده است . صدای قطعه‌ای در حالت عادی برای چهره دپ مناسب نیست، اما در این سری فیلم‌ها به دلیل تغییر كامل و شمایل بازیگر، این صدا با چهره بسیار هماهنگ شده، ضمن این كه برای شخصیت جك اسپارو نیز كاملا مناسب است . در فیلم « اسلیپی هالو » ( افسانه‌سوار بی‌سر ) و دوبله دوم « چارلی و كارخانه شكلات‌سازی » ، سعید مظفری دوبلور جانی‌ دپ بوده است. صدای وی به طور كلی با ویژگی‌های صورت این بازیگر‌ هماهنگی دارد و به اصطلاح روی آن می‌نشیند، اما همان مشكلات صدای دوبلورهای قدیمی را دارد . به اعتقاد نگارنده، صدای كیكاووس یاكیده مناسب‌ترین صدا برای جانی دپ است. این صدای جذاب كه هماهنگی كم‌نظیری با چهره دپ در بسیاری از آثارش دارد، فقط در 2 فیلم « پنجره مخفی » و « چارلی و كارخانه شكلات‌سازی » برای این بازیگر استفاده شده است . مدیر دوبلاژ‌های این دو فیلم بنا به هر دلیلی كه یاكیده را انتخاب كرده باشند، گزینش بسیار درستی انجام داده‌اند.

 در تاریخ دوبله ایران، انتخاب صدا برای بازیگران به عوامل مختلفی وابسته بوده است، ازجمله نوع نقش و گریم بازیگر . دپ از كلیشه شدن خودداری كرده و نقش‌هایش با وجود ویژگی‌های مشترك، تفاوت‌هایی نیز دارند. از طرفی گریم او نیز در آثار مختلف با یكدیگر فرق داشته و شاید به همین دلیل یك یا 2 صدا برای وی ثابت نشده است.

محمدرضا کلانتر