صداهای رشید برای بازیگر رشید سینما و تلویزیون

                                                                              صداهای رشید برای بازیگر رشید سینما و تلویزیون

                                                                                        (درباره دوبله های داوود رشیدی)

مرحوم داوود رشیدی در ۳۸ سالگی با فیلم «فرار از تله» به کارگردانی جلال مقدم در کنار بهروز وثوقی به سینمای ایران معرفی شد و علی رغم آشنایی با فن گویندگی و بیان و سابقه کار در تئاتر و داشتن صدایی نرم و دلنشین با نماهنگ خاص با توجه به فضای حاکم بر سینمای قبل از انقلاب و نبود صدابرداری در صحنه فیلم ها دوبلور داشت. با توجه به فیزیک ظاهر وی - تیپ مردان جاافتاده و بااقتدار همراه با خشونت سمپاتیک - و ایفای نقش های جدی و خشن و مردان مقتدر و باابهت و گاهی خاکستری با صدای اسطوره بی بدیل تاریخ دوبله ایران مرحوم ایرج ناظریان به تماشاگران سینمای ایران شناسانده شد که بسیار مناسب چهره و نقش های وی بود. شاهکار ایرج ناظریان به جای وی در نقش مفتش ۶ انگشتی در سریال «هزاردستان» بود ، با آن دیالوگ های پرمغز و سنگین که علی حاتمی برای وی تعیین کرده بود.

 در تمامی فیلم هایی که داوود رشیدی قبل از انقلاب بازی کرد، ایرج ناظریان با تیپ صدای معتدل که کمتر فریاد می زد به جای وی صحبت کرده بود، غیر از فیلم «خروس» به کارگردانی شاپور قریب که استثناءاً چنگیز جلیلوند با توجه به نقش خاص وی با تیپ منحصر به فرد که جای دیگر  هنرپیشگان کمتر تکرار شده بود صحبت کرد. با حلول انقلاب اسلامی و تحول در سینما و تغییر در سبک و سیاق کار و ظهور موج نو در سینما و پیدایش کارگردان های تازه کار و جویای نام به نوعی می توان گفت سنت شکنی در کار دوبله ایجاد شد چرا که در فیلم «قدغن» فتح الله منوچهری، «خانه عنکبوت» عطاءالله کاملی، «مرز» پرویز بهرام به جای وی صحبت کردند که تناسبی با تیپ  و شخصیت وی نداشتند. ولی بعد از این موارد فوق با توجه به جاافتادگی هنرپیشگان از لحاظ سن و انعطاف آنها داوود رشیدی نیز از این حیث مستثنی نبود. با ساخت فیلم های با مضامین انقلابی همانند «اعدامی»، «طلوع انفجار»، «شیلات»، «رهایی» و «تاتوره»، منوچهر اسماعیلی به کاراکترهایی که آن مرحوم اجرا کرده بود با صدای استثنائی خود جان تازه ای داد . ناگفته نماند که بعد از انقلاب فیلم هایی مثل «گل های داودی»، «کمال الملک»، «جایزه»، «بازرس ویژه» نیز ساخته شد که در آنها شخصیت داوود رشیدی مشابه شخصیت های فیلم های قبل از انقلابیش بود که با صدای ایرج ناظریان تبلور یافت.

 تماشاگران ایرانی با فیلم «بی بی چلچله» به کارگردانی کیومرث پوراحمد و با مدیریت دوبلاژ احمد آقالو با صدای خود داوود رشیدی آشنا شدند که در آن فیلم جای خودش صحبت کرد. همین امر در سریال «کوچک جنگلی» و «گل پامچال» و نیز فیلم «خط آتش» در نقش یک اسیر عراقی تکرار شد که بسیار خوب از کار درآمد و بعد از آن در سریال «آوای فاخته» که همگی آثار ماندگاری شدند. در سریال «گرگ ها» برای دومین بار حسین عرفانی به جای او صحبت کرد که قبلا هم در فیلم «تفنگدار» در نقشی کوتاه دوبلور او بود که نمی توان آن را کار جالبی دانست چرا که صدای خود آن مرحوم یا منوچهر اسماعیلی برای این نقش مناسب تر بود. با توجه به این که صدای خود داوود رشیدی ویژگی خاصی در گویش و ادای جملات داشت، مکث کوتاه بین ادای جملات و استفاده از هجاهای کوتاه و بلند در میان گفتار از ویژگی های کلامی وی بود که به جد می توان گفت تنها احمد رسول زاده در سریال های «امام علی (ع)»، «معصومیت از دست رفته» و «مختارنامه» و فیلم «پرچم های قلعه کاوه» این خاصیت صدای وی را به ظهور گذاشت. با وجود این که در سریال «مختارنامه» تنها تعداد کمی از هنرپیشگان گوینده داشتند و قسمت اصلی سریال صدابرداری سر صحنه بود، تشخیص اینکه نقش نعمان ابن بشیر با صدای خودش سخن می گوید یا گوینده، مشکل بود. این امر چیزی جز هنرنمایی احمد رسول زاده به جای وی نبود که بسیار به یاد ماندنی است. در سریال های «ولایت عشق»، «عطر گل یاس» و فیلم های مثل «تردید»، «عبور از تله»، «زمهریر» و «اکباتان» که همگی صدابرداری سر صحنه بودند، تماشاگران ایرانی با صدای خود داوود رشیدی خو گرفتند .

 وی را می توان از جمله هنرپیشگانی دانست که با توجه به تحصیلات دانشگاهی و سابقه کار در تئاتر و آشنایی با فنون گویندگی صدایش بسیار مناسب با چهره و ظاهر وی بود و لیکن در فیلم های قبل از انقلاب و تعدادی از فیلم ها و سریال های بعد از انقلاب با توجه به مرسوم بودن دوبله و نوع نقش هایی که وی ایفا می کرد به جرأت می توان گفت گویندگانی چون ایرج ناظریان، منوچهر اسماعیلی و احمد رسول زاده درخششی عجیب در گویندگی به جای وی ایجاد نمودند.

محمد حسن حیدری