رستاخیزی بی صدا

یادداشتی بر نمایش «رستاخیز» در جشنواره فیلم فجر          

 هنگام تماشای فیلم «رستاخیز» در جشنواره که تعدادی از نقش هایش دوبله شده، این فکر از خاطرم گذشت که اگر در دوره های ابتدایی جشنواره در مقطع زمانی دهه 60 تا اوایل دهه 70 حضور داشتم، چه ضیافت دلپذیری برقرار بود برای بررسی و نوشتن درباره دوبله تأثیرگذار فیلم ها. از «تشریفات»، «حاجی واشنگتن»، «سناتور»، «تاراج»، «گل های داودی»، «ناخدا خورشید»، «بایکوت»، «کشتی آنجلیکا»، «طلسم»، «خواستگاری»، «دزد عروسک ها»، «گربه آوازخوان»، «جنگ نفتکش ها»، «آدم برفی» و «روز واقعه» تا دوبله درخشان آثاری چون «کمال الملک»، «مادر» و «سرب»؛ درباره همه این ها می شد داغ داغ نوشت و تحلیل نمود و با فیلمسازان و عوامل دوبلاژش گفت و گو کرد. واقعیت این است که آن دوران گذشته و حسرت خوردنش هم هیچ فایده ای ندارد. سال هاست که سینمای ایران بنا به دلایل مختلف، دوبله فارسی را به آن شکل وسیع که از آن بهره می بُرد به کناری گذاشته و فقط هر از گاهی آن هم به شکل ناچیز و محدود به سراغش می آید . نمونه این نکته را می توان در همین فیلم «رستاخیز» دید.

 در تک نقش های دوبله شده این فیلم، صداهای همیشه آشنا و به تعبییری پیشکسوت حضوری ندارند و از صداهای کمتر شناخته شده برای عموم استفاده شده است. این صداها شامل دوبلورهای جوان و با استعداد این روزهای دوبلاژ، گویندگان رادیو و بازیگران تئاتر هستند. برای نمونه صدای وحید جلیلوند را برای فرمایشات حضرت ابا عبدالله (ع) در نظر گرفته اند. جلیلوند صدای خوب و گوشنوازی دارد ولی لحن و بیان سینمایی ندارد و زمان ادای دیالوگ ها این کاستی به روشنی خود را نشان می دهد. همین جاست که تفاوت بیان یک دوبلور حرفه ای با یک گوینده بخش های دیگری جز دوبلاژ مشخّص شده و در سالن و روی پرده سینما این نکته خیلی زود لو می رود. از این دست نقش گویی ها در «رستاخیز» به وفور یافت می شود و حالا چقدر در این ماجرا میرطاهر مظلومی به عنوان سرپرست گویندگان یا مدیر دوبلاژ و یا هر عنوان دیگری نقش داشته، بر من پوشیده است اما چیزی که مشخص است، تعامل وی با سازندگان این اثر در حد صدا گذاری و یا به معنای دیگر فارسی گویی تخت و بی حالتی بوده است. در نتیجه دوبلورهایی چون کتایون اعظمی، الیزا اورامی، شایان شامبیاتی و مهرخ افضلی مجالی برای بروز توانایی هایشان پیدا نکرده و تنها از صدایشان برای گفتن چند دیالوگ کوتاه استفاده شده اما با تمام این احوال به نظرم یک نقش گویی مناسب و باورپذیر در این فیلم شکل گرفته که به کریم بیانی تعلّق دارد. گوینده جوان و حالا با تجربه به جای شخصیت یزید بن معاویه - با بازی بابک حمیدیان - نقش گویی کرده و اجرای بسیار قابل توجّهی دارد. بیانی همگام با بازیگر این نقش و هر آن چه از خصوصیات این شخصیت در تاریخ آمده، در نوع نقش گویی اش ارائه نموده و آن را به تنها نقطه قوّت دوبله «رستاخیز» تبدیل کرده است به ویژه در سکانس به یاد ماندنی حضور یزید در حوضچه حمّام که از بُکیر بن حرّ دعوت می کند با او در آب همراه شود، بیانی با نوع لحن و بیانش توانسته به خوبی گویای حالات دمدمی مزاجی، تنگ نظری، خباثت، همجنس گرایی و طبع شاعرانه این منفور تاریخ شود. «رستاخیز» به دلیل کاستی های آشکار در نوع روایت، شخصیت پردازی و کارگردانی عجولانه و سرسری در سکانس های رزم به اثری که از لحاظ تصویری بتواند راوی مناسبی برای قیام سالار آزادگان و واقعه شگرف عاشورا باشد، فاصله زیادی دارد و دوبله پُر و پیمانی هم نمی تواند به آن کمکی کرده و دستش را بگیرد.

نیروان غنی پور