بازی بزرگان

    (این مقاله پیش از این در تاریخ 30 مهر 1390 در «قاب کوچک» (ضمیمه روزنامه «جام جم») چاپ شده است.)                                                                                                         «در جستجوی پدر» عنوان سریالی است كه پخش آن از شبكه 2 سیما آغاز شده است. به همین مناسبت نگاهی داریم به وضعیت دوبله‌های نیكول كیدمن كه نقش اصلی این اثر را با گویندگی مریم شیرزاد بازی كرده است.
 نیكول ماری كیدمن سال 1967 در آمریكا متولد شد. در 10سالگی به خواست خودش به مدرسه نمایش رفت و 4 سال بعد برای اولین بار در یك نمایش بازی كرد. بازی در سینما را از 16 سالگی آغاز كرد و معروفیت و محبوبیت را نه یك باره بلكه بتدریج به دست آورد. او در ایران نیز بتدریج معروف شد. اولین فیلمی كه از او دوبله شد، «زندگی من» بود كه در آن مریم شیرزاد به جای وی صحبت كرد. كیدمن در این فیلم نقش مادری جوان و حدود 26 ساله را بازی می‌كرد و ناصر تهماسب، مدیر دوبلاژ، شیرزاد را انتخاب كرد. هرچند امكان انتخاب مینو غزنوی نیز وجود داشت. چند سال بعد و بتدریج تعدادی فیلم از كیدمن دوبله و باعث معروفیت او در ایران شد.

 «تصویر یك بانو» و «داگ‌ویل» را تهماسب و جلال مقامی دوبله و هر دو نیز مریم شیرزاد را انتخاب كردند اما خسروشاهی با این‌كه در «بیلی بت‌گیت» شیرزاد را انتخاب كرده بود، در «دیگران» دوبله كیدمن را به ژاله كاظمی سپرد. كاظمی «ساعت‌ها» را خود دوبله كرد و در آن به جای كیدمن در نقش ویرجینیا ولف صحبت كرد. شیرزاد در «افسونگر» و «كوهستان سرد» ـ با سرپرستی عباس نباتی ـ نیز گوینده كیدمن بود. اما حدود 4 سال پیش اتفاق فرخنده‌ای افتاد و محمود قنبری برای كیدمن در 2 فیلم «مترجم» و «تهاجم» با این استدلال كه او در بازی و حركات، خروشی دارد كه صدای مینو غرنوی برایش مناسب‌تر است، وی را برگزید. پنج دوبلور نیز هركدام یك بار در یك فیلم بلند به جای این بازیگر صحبت  کردند: مریم نوری‌درخشان در «آرچر» كه كیدمن در آن نوجوان بود، شهلا ناظریان در دوبله تلویزیونی «دیگران»، مریم سیکارودی در «تولد» ـ كه امیر زند دوبله كرد ـ زهره شكوفنده و افسانه پوستی در 2 دوبله مختلف «استرالیا». البته پوستی در فیلم مستند زندگی استنلی كوبریك نیز به جای كیدمن صحبت كرده است.
كیدمن نقش‌های متنوع و متفاوتی را بازی كرده و تعدادی از دوبلورهای او آن قدر توانایی دارند كه بتوانند تمام این نقش‌ها را اجرا كنند، اما نكته این است كه صدای بعضی از آنها برای چهره این بازیگر یا اصلا مناسب نیست یا نسبت به عده‌ای دیگر كمتر تناسب دارد. صدای شیرزاد، زیبا و لطیف و قابل انعطاف است و تا حدود زیادی با چهره كیدمن هماهنگ و برای نقش‌هایش مناسب است اما این صدا وجوه دخترانه خود را هنوز دارد و شیرزاد هنوز هم می‌تواند به جای دختران نوجوان صحبت كند و دوبله‌ای درخشان پدید آورد. به همین دلیل به طور كامل مناسب كیدمن نیست.

 در نقطه مقابل، صدای مینو غزنوی كاملا با اجزای چهره و حالات صورت كیدمن تناسب دارد. زنده‌یاد ژاله كاظمی با صدای زیبا و استعداد كم‌نظیرش به جای بازیگران معروف، فراوان صحبت كرد و بعضا دوبله‌های درخشانی پدید آورد اما متاسفانه صدایش برای كیدمن در «دیگران» زیاد بود و فقط تا حدودی در «ساعت‌ها» به دلیل گریم خاص این بازیگر به وی می‌خورد. درباره شهلا ناظریان و زهره شكوفنده نیز همین گونه است و صدای آنها در زمان گویندگی به جای كیدمن به‌رغم توانایی‌هایشان مناسب چهره وی نبوده است. پوستی و سیكارودی نیز انتخاب‌های نابجایی بوده‌اند و جنس صدایشان اصلا تناسبی با چهره كیدمن ندارد. انتخاب نوری درخشان نیز فقط به دلیل نوجوان بودن نیكول كیدمن قابل توجیه به نظر می‌رسد.

 دوبله بعضی بازیگران معروف در دهه 80 اوضاع نابسامانی داشته است یا مثل شان‌پن و جانی دپ افراد متعددی به جای آنها صحبت کرده اند یا مثل رابرت دنیرو دو نفر به تناوب به جایشان گویندگی كرده‌اند.     
درباره نیكول كیدمن نیز تا حدودی این اتفاق رخ داده است. امیدواریم مدیر دوبلاژهای كنونی، درایت استادان و پیشكسوتان خود را به دست آورند. به قول یكی از بزرگان، ثابت شدن صدای یك دوبلور روی بازیگر شاخص، نوعی احترام به حافظه شنیداری مخاطب است.

محمدرضا کلانتر