انتخاب های مناسب، تغییرات غیرضروری

 «در دره خدایان» ساخته پل هاگیس، عنوان فیلمی است که به تازگی از تلویزیون پخش شده است. در این مقاله دوبله آن را به اختصار بررسی کرده ایم.

 فيلم كه نام درست آن «در دره الاه» (In the valley of Elah) است، داستان مردي به نام فنك ديرفيلد را بازگو مي‌كند كه روزگاري در ويتنام سرباز بوده است؛ يكي از پسرانش در جنگ خليج‌فارس كشته شده و پسر ديگرش كه در عراق مي‌جنگيده مفقود شده است و او اكنون دنبال وي مي‌گردد.

 در اين فيلم 3 بازيگر معروف ـ ‌تامي لي جونز، شارليز ترون و سوزان ساراندون ـ و يك بازيگر نام‌آشنا ـ جاش برولين ـ ‌حضور دارند. جلال مقامي ـ‌ مدير دوبلاژ ـ براي هر چهار بازيگر از دوبلورهاي حرفه‌اي بهره گرفته است. او براي لي جونز ـ ايفاگر نقش هنك ـ منوچهر اسماعيلي را برگزيده كه انتخاب بسيار شايسته‌اي است، زيرا صداي هيچ‌ گوينده ديگري حتي كساني كه قبلا به جاي اين بازيگر صحبت كرده بودند، عمق درد و رنج پدري داغدار را كه فرزندش به شكلي وحشيانه به دست دوستانش كشته شده، منتقل نمي‌كند. هنك در بيشتر صحنه‌ها بغضي در گلو دارد، اما هيچ‌گاه گريه نمي‌كند و اسماعيلي بخوبي توانسته اين حس و حال و غم وي را به تماشاگر القا كند. مدير دوبلاژ براي ترون ـ بازيگر نقش كارآگاه اميلي سندرز ـ زهره شكوفنده را انتخاب كرده است. صداي لطيف و بااحساس شكوفنده بخوبي با چهره و شخصيت سندرز هماهنگ شده، اما نمي‌توان گفت تنها صداي مناسب براي وي است. صداي مينو غزنوي نيز كه در چند فيلم به جاي ترون گويندگي كرده براي اين بازيگر بسيار مناسب است. مقامي، گويندگي ساراندون را به اليزا اورامي سپرده است. صداي اورامي جزو معدود صداهاي با خاصيتي است كه در 20 سال اخير به دوبله پيوسته و او كه يك بار هم در فيلم «نامادري» به جاي ساراندون صحبت كرده در «در دره الاه» دوبله نسبتا خوبي ارائه داده است. اما واقعيت اين است جنس صداي شكوفنده و رفعت هاشم‌پور با سوزان ساراندون بيشتر تناسب دارد. اگر هاشم‌پور دوبله را تحريم نكرده بود، تركيب اسماعيلي، شكوفنده و‌ هاشم‌پور دوبله‌اي عالي پديد مي‌آورد. بهتر بود مدير دوبلاژ، مينو غزنوي را براي ترون و شكوفنده را براي ساراندون برمي‌گزيد. اين تركيب نيز دوبله درخشاني مي‌شد. البته بايد اين نكته را هم در نظر گرفته كه «در دره الاه» تحت چه شرايطي دوبله شده است. در ترافيك دوبله فيلم‌ها در روزهاي پاياني هر سال، مدير دوبلاژ هنر كرده كه موفق شده از چند صداي خوب براي فيلمي مهم استفاده كند. مقامي براي برولين، پرويز ربيعي را انتخاب كرده است. برولين نقش بوخوالد، رئيس پليس را بازي كرده كه نقش خاصي نيست و ديالوگ‌هايش كم است و به نظر مي‌رسد مدير دوبلاژ صرفا به دليل رئيس بودن بوخوالد از ميان گويندگان در دسترس از كسي كه صدايش محكم بوده استفاده كرده است. ساير انتخاب‌هاي مقامي ـ باز هم با توجه به زمان دوبله اين فيلم ـ نسبتا خوب به نظر مي‌رسند و اشكال خاصي در آنها ديده نمي‌شود.

 «در دره الاه» فيلم مناسبي براي نمايش در ايران است، اما همانند تعداد قابل توجهي از آثار خارجي به حذفياتي نياز داشته كه خوشبختانه معقول و منطقي صورت گرفته‌اند و لطمه چنداني به فيلم نزده‌اند، اما بيان چند نكته درباره ديالوگ‌ها ضروري است. گفتيم اين فيلم، اثر مهمي است. در آثار شاخص و مهم حتي‌الامكان نبايد صحنه‌ها حذف شوند يا ديالوگ‌ها تغيير كنند و بايد با سعه صدر بيشتري با آنها برخورد كرد.

 مسوولان بايد بدانند اكنون دسترسي به نسخه اصلي فيلم‌ها بسيار راحت است و گاهي فيلمنامه بعضي از آثار به صورت كتاب يا در مجلات چاپ مي‌شود و علاقه‌مندان متوجه تغييرات مي‌شوند. در فيلم «در دره الاه» تلفظ نام قاتل پسرهنك كه Pening است، چند بار به غلط Panning گفته مي‌شود. به كار بردن فعل جمع براي سندرز توسط بوخوالد كه آدم باادبي هم نيست، به مدير دوبلاژ مربوط مي‌شود، اما تغيير كامل قصه‌اي كه هنك براي ديويد پسر سندرز تعريف مي‌كند از موارد مميزي است. هنك داستان داوود و جالوت را تعريف مي‌كند و هنگامي كه سندرز مي‌پرسد «اون قصه درسته؟» مي‌گويد: «البته كه درسته در قرآن هم اومده» در دوبله اين قصه به داستان آشيل تبديل شده و مكالمه سندرز و هنك اين‌گونه شده است، سندرز: «مي‌دوني كه اون داستان فقط يك افسانه است»، هنك: «بعضي وقت‌ها، برعكس مي‌شه». نكته جالب اين است كه در قصه داوود و جالوت به دره الاه ـ كه قسمتي از نام فيلم است ـ اشاره مي‌شود و در قصه تغيير يافته نام دره خدايان برده مي‌شود، در حالي كه در داستان آشيل اصلا دره وجود ندارد چه برسد به دره خدايان. در چند ديالوگ نيز به جاي سگ، گربه گفته مي‌شود. اين تغيير لطمه‌اي به داستان فيلم نمي‌زند، اما بايد توجه كنيم كه آمريكايي‌ها معمولا در خانه سگ نگهداري مي‌كنند نه گربه!

محمدرضا کلانتر

(این مقاله پیش از این در تاریخ 10 دی سال 1390 در «قاب کوچک» ضمیمه روزنامه جام جم چاپ شده است.)