از خسرو خسروشاهی تا ناصر تهماسب

«پدرخوانده» ـ كه در دهه 50 براي نمايش در سينماها دوبله شد و جلال مقامي به جاي پاچينو صحبت كرد ـ ظاهرا اولين فيلم دوبله شده اين بازيگر نيست و به روايتي «سرپيكو» با گويندگي خسرو خسروشاهي اين عنوان را در اختيار دارد. خسروشاهي پس از دوبله ويدئويي پدرخوانده و دوبله سينمايي «بعدازظهر نحس» به گوينده ثابت پاچينو تبديل شد و در نقش‌آفريني‌هاي متفاوت اين بازيگر به جاي او صحبت كرد.

از ابتداي به وجود آمدن دوبله در ايران تا امروز، مدير دوبلاژها براي انتخاب صدا در كنار همه عوامل به تناسب صدا با چهره و شخصيت بازيگر توجه كرده‌اند و شباهت صداي دوبلور با صداي بازيگر كم‌تر نظر آنها را جلب كرده است. به همين دليل خسروشاهي با صدايي نرم و قابل انعطاف، گوينده آل‌پاچينويي شد كه صدايش بم و گرفته بود. به هر حال صداي خسروشاهي خيلي خوب با پاچينو هماهنگ شد و دوبله‌هاي معروفي را پديد آورد.خسروشاهي مدير دوبلاژ تعدادی از فيلم‌هاي اين بازيگر نيز بوده از جمله «مترسك» و «بعدازظهر نحس» (هر دو دوبله)‌ ، «مخمصه» ، «در جستجوي ريچارد» و «سيمونه» و در دوبله دوم تعدادي از آنها مجدد به جاي پاچينو صحبت كرده است.

اواسط دهه 80 با دو فيلم «بوي خوش زن» و «تاجر ونيزي» تغييري در دوبله پاچينو به وجود آمد. بوي خوش زن ـ كه پاچينوي 52 ساله در آن نقش مردي نابينا را بازي كرد و به خاطر آن اسكار هم گرفت ـ با سرپرستي ناهيد اميريان دوبله شد. به روايتي وي براي پاچينو، ناصر تهماسب را انتخاب كرد، اما پيش از آن خسروشاهي را دعوت كرد كه او نپذيرفت.

پاچينو در «تاجر ونيزي» نقش شايلاك، تاجر يهودي را بازي كرد كه هم گريمش تفاوت داشت و هم با لهجه صحبت مي‌كرد. نگين كيان‌فر، مدير دوبلاژ اين فيلم، منوچهر اسماعيلي را براي پاچينو برگزيد و گويندگي جوزف فاينس را به خسروشاهي سپرد. كساني كه اعتقاد دارند صداي دوبلور بايد از جنس صداي بازيگر يا دست‌كم شبيه آن باشد ، پذيرفتند كه صداي خسروشاهي هرچند تغيير يافته است ، ديگر مناسب پاچينو در اين سن و سال و با صدايي بسيار بم‌تر و گرفته‌تر از دوران جواني‌اش نيست ، بويژه در فيلم «وكيل مدافع شيطان» كه پاچينو نقش شيطان را بازي كرده‌، صداي نرم و مهربان خسروشاهي به هيچ وجه مناسب وي نيست.

با اين حال امير قطعه‌اي، مدير دوبلاژ آن، خسروشاهي را انتخاب كرد. پس از آن دو فيلم، خسروشاهي در چند فيلم ديگر نيز به جاي پاچينو صحبت كرد اما در تعدادي ديگر ناصر تهماسب دوبلور اين بازيگر بود.

(این نوشته قسمتی از مقاله ای درباره دوبله های آل پاچینو و پل نیومن است که 28 مرداد سال 1390 در قاب کوچک ضمیمه روزنامه جام جم چاپ شده است.)