شخصیت های کارتونی از فراسوی صدایی شیک

 شخصیت های کارتونی از فراسوی صدایی شیک

(دربارۀ محمد عبادی و سال های حضورش در دوبله)

  از دهه 50 خورشیدی تا کنون بسیاری از جوانان به خاطر شباهت صدایشان به دوبلورهای معروف، به صرافت افتادند تا به کار دوبله بپردازند. برخی مقلد باقی می مانند و بعد از مدتی از گردونه خارج می شوند و عده ای دیگر به مرور قابلیت ها و توانایی های خود را پیدا می کنند. جملۀ مشهور «صدایت آلن دلونی است!» از دیرباز در برخورد با مردان خوش صدا به کار می رود و به طور مشخص محمد عبادی از جمله دوبلورهایی بوده است که در ابتدا تحت تأثیر صدای خسرو خسروشاهی بوده اما خوشبختانه توانست از سایۀ این شباهت بیرون بیاید و تبدیل به یکی از تیپ سازان موفق کارتونی شود. شاید در اولین مواجه با صدای عادی عبادی، بیشتر برای نقش مردان جوان خوش سیما و مغرور و تا حدودی رمانتیک مناسب به نظر آید ولی او علاوه بر تیپ های مختلف کارتونی، نقش های نامتعارف سینمایی هم در کارنامۀ خود دارد.

 محمد عبادی سال 1326 در تهران متولد شد و پس از اخذ مدرک دیپلم و گذراندن خدمت سربازی، در سال 1351 به دعوت زنده یاد محمود نوربخش به عرصه دوبله پا گذاشت. او در کنار دوبله، تجربۀ بازی در فیلم های تبلیغاتی و بازیگری در مجموعۀ تلویزیونی پر مخاطب «تلخ و شیرین» (1353، منصور پورمند) و فیلم «بت شکن» (1355، شاپور قریب) را نیز دارد. گرچه عبادی دوبله را در دهۀ 50 شروع کرد ولی شاخص ترین گویندگی های او را باید در دوبله های بعد از انقلاب جست. یکی از اولین نقش گویی های مهم عبادی در فیلم ایتالیایی «خاطرات خانوادگی» (1962، والریو زورلینی) بود که به مدیریت دوبلاژ جلال مقامی در اوایل دهۀ 60 خورشیدی برای تلویزیون دوبله شد. عبادی در این فیلم به جای ژاک پرن حرف زده است. در طول فیلم، انریکو (مارچلو ماسترویانی) زندگی کوتاه و غم انگیز برادر کوچکتش، لورنتسو (ژاک پرن) را مرور می کند و حزن صدای مقامی و عبادی در گفتگوهای 2 نفره، در خدمت فضای تلخ و اندوه بار فیلم است.

 در دهۀ 60  عبادی پای ثابت دوبله های کارتونی بود و شاید هنوز عده ای صدای او در کارتون «ماجراهای مارکو پولو» (به مدیریت ناصر ممدوح) در نقش کوگاتای یا در قسمت های پایانی کارتون «مهاجران» (به مدیریت زنده یاد صادق ماهرو) در نقش جان (همسر آیندۀ کلارا) را به خاطر بیآورند اما از خاطره انگیزترین نقش گویی های کارتونی عبادی می توان به کارتون «موش کوهستان» (به مدیریت مهدی علی محمدی) اشاره کرد که در آن به جای روباه جوان و مغروری به نام قرمزی حرف می زد که همیشه شالی به گردن داشت و با مادربزرگش (با صدای زنده یاد آذر دانشی) در جنگل زندگی می کرد و مدام در پی راهی برای به دام انداختن خرگوش (با صدای فریبا شاهین مقدم) بود اما آخر سر از خرگوش زرنگ رو دست می خورد (در برخی قسمت ها زنده یاد مهدی آژیر به جای روباه حرف زده است). در کارتون «دهکدۀ حیوانات» (به مدیریت ژاله علّو) عبادی باز به جای روباه حرف می زد که همراه با بچه ببر (با صدای مرحوم میراحمد مندوب هاشمی) و بچه گربۀ وحشی (با صدای پری هاشمی)، بچه شَرهای دهکده بودند و به تأثیر از پدرانشان که سر ناسازگاری با تازه واردان (خانوادۀ میشا) داشتند، مدام در پی اذیت کردن میشا (با صدای نوشابه امیری) بودند. در اینجا عبادی با صدایی بسیار ریز و مضحک به جای بچه روباه حرف زده و حاصل کار عالی است. حتمآ بچه های دهۀ 60 به خوبی صدایش در کارتون هیجان انگیز «ماجراهای 15 پسر»  به جای داناوان به خاطر دارند، همان جوان از خود راضی که همیشه می خواست خود را برتر از برایان (با صدای ظفر گرایی) و گوردون (با صدای زنده یاد منصور غزنوی) نشان دهد و در مرکز توجه باشد. در کارتون «سفرهای میتی کومان» (به مدیریت غلام علی افشاریه) صدایش به جای تسوکه، شمشرزن زبردست، خوش سیما و کم حرف خوش نشسته بود و آن عبارت مشهور «توجه کنید! این علامت مخصوص حاکم بزرگ، میتی کومان است، احترام بگزارید!» با صدای عبادی، به تکه کلام بچه های آن دوران تبدیل شده بود. همچنین عبادی در کارتون «افسانۀ 3 برادر» (به مدیریت زنده یاد خسرو شایگان) نقش شانگ فی جنگجوی خشن اما ساده دل که در نبرد با نیزه مهارت داشت را گفته بود و در کارتون «ملوان زبل» نقش رقیب قوی هیکل ملوان با صدای بم حرف می زد که بعدها با همین تیپ به جای داروغۀ ناتینگهام در دوبلۀ سوم کارتون محبوب «رابین هود» (محصول والت دیزنی) حرف زد که البته دوبلۀ جدید در برابر دوبلۀ قدیمی، توفیقی نیافت.

 به جرأت می توان گفت یکی از ماندگارترین ترین تیپ های کارتونی خلق شده در دوبله، توسط عبادی در کارتون «لوک خوش شانس» (به مدیریت خسرو خسروشاهی) بوده است. در اینجا عبادی با تبحری مثال زندنی به جای سگ ابله، حراف و سربه هوایی به نام بوشوگ حرف زده است و با بداهه گویی ها، جذابیت این اثر را دوچندان کرده است. در یکی از قسمت ها، راهزنی بر روی ریل راه آهن دینامیت می گذارد و بعد مخفی می شود، بوشوگ که شاهد این ماجراست، با لحن به یادماندنی عبادی می گوید: «اِاِاِ!! این آقا شمع هاشو جا گذشته!!!» و سرخوشانه دینامیت ها را پیش راهزن نگون بخت می برد و ناخواسته اوضاع را به نفع لوک تمام می کند! «لوک خوش شانس» با ترکیب 3 نفرۀ منوچهر والی زاده (لوک)، حسین عرفانی (جالی) و محمد عبادی (بوشوگ) از آخرین یادگاری های دوران طلایی دوبلۀ کارتون به حساب می آید.

 مجموعۀ انیمیشنی «شکرستان» از آخرین نقش گویی های کارتونی عبادی محسوب می شود که در آن به جای شخصیت خواجه الماس حرف زده است.

 صدای عبادی در بسیاری از سریال های خاطره انگیز دهۀ 60 و 70 شنیده می شد؛ از جمله در «راه قدس» (به مدیریت زنده یاد بهرام زند) در نقش دیمیتریوس، «بو ژست» در نقش جان ژست (با بازی جاناتان موریس)، «جنگجویان کوهستان» (به مدیریت بهرام زند) در نقش شی چن 9 اژدها شمشیرزن جوان و یار با وفای لین چان و «ناوارو» (به مدیریت بهرام زند) در نقش اوکلن بازرس لاقید و پر جنب و جوش، که همگی از نقش گویی های شاخص و به یادماندنی عبادی محسوب می شوند. عبادی در سریال های «از سرزمین شمالی»، «سال های دور از خانه»، «بچه های کوه آتشفشان»، «سوار بی اسب»، «روزگار قدیم»، «عامل ناشناخته» و نقش های مهمان بسیاری دیگر از سریال های دوبله شده در تمام این ساله ا گویندگی کرده است؛ از جمله بازیگران مهمان در «شرلوک هُلمز» (به مدیریت بهرام زند و جلال مقامی) به ویژه در قسمت «مردی با لب کج» که عبادی هم با صدای عادی و هم تیپ به جای یک شخصیت حرف زده است. در یکی از قسمت های سریال خاطره انگیز «ارتش سری» (به مدیریت ایرج رضایی) عبادی به جای افسر نیروی هوایی حرف می زد که قرار است به زودی توسط خط نجات به خانه و خانوادۀ خود بازگردد ولی با این وجود گروه مقاوت او را مجبور می کند تا در عملیاتی مسلحانه علیۀ نازی ها، جهت تعمیر مسلسل حضور داشته باشد و در نهایت کشته می شود. با ارتعاشات صدای عبادی، اضطراب این شخصیت در آن لحظات مرگبار به خوبی منتقل می شود. در میانۀ سریال محبوب و پر طرفدار «قصه های جزیره» (به مدیریت رفعت هاشم پور) در نقش سایمون تریمین، هتل دار جنتلمن که با افکار و رفتار تجددخواهانۀ خود، جوانانی چون فیلیکس کینگ و گاس پایک را تحت تأثیر قرار می دهد، گویندگی کرده است. سایمون تلاش می کند مدیری مقتدر و جدی باشد اما به خاطر سر و کله زدن های مداوم با آشپز ایتالیایی هتل (پییر لاپیر با صدای سیاوش مینویی) و شریک خودرأیش (هتی کینگ با گویندگی بی نظیر رفعت هاشم پور) اغلب عصبی است و استیصال این شخصیت در موقعیت های طنزآلود با صدای مرتعش عبادی به خوبی از کار درآمده است.

 از اوایل دهۀ 70 صدای گرم و با احساس عبادی بر روی تیزرهای تلویزیونی نیز شنیده می شد و مورد استقبال قرار می گرفت.

 صدای او کمتر در فیلم ها و سریال های ایران شنیده می شود ولی در این زمینه می توان به گویندگی اش در سریال های تاریخی از جمله مجموعۀ تلویزیونی «امام علی (ع)» (به مدیریت بهرام زند) در قسمت های مربوط به جنگ جمل، به جای اکبر سنگی در نقش عبدالله بن زبیر اشاره کرد. عبادی رندی و جاه طلبی این شخصیت را به خوبی در صدایش جاری ساخته؛ بخصوص در جاهایی که عبدالله در خلال نبرد باید با پشیمانی پدرش زبیر بن عوام (با بازی مرحوم منصور والامقام) و پریشانی مادرش اسماء بنت ابوبکر (با بازی توران مهرزاد) مقابله کند. در مجموعۀ «ضلع ششم» نیز عبادی به جای این بازیگر نقش گفته است. عبادی در مجموعۀ «مردان آنجلُس» (به مدیریت بهرام زند) به جای رضا توکلی در نقش چوپانی که با ایمان آورندگان همراه می شود، حرف می زد و بعدها در مجموعۀ «فرستاده» نیز به جای توکلی در نقش اَدهم بن اُمیه گویندگی کرد و صدایش روی چهرۀ این بازیگر خوش می نشست. از تیپ گویی اش در یک اثر ایرانی می توان به فیلم تلویزیونی «چرخ و فلکی» و به جای مرحوم محرم بسیم اشاره کرد که در مرحلۀ انتخاب صدا برای نقش پیرمردی رنجور و زحمتکش، کار عبادی مورد توجه سازندگان این فیلم مهجور قرار می گیرد. یکی از خاطرات بچه های بعد از انقلاب از صدای عبادی در فیلم «بادکنک سفید» ساختۀ جعفر پناهی و در نقشی بسیار فرعی بود؛ همان مردی که با دوچرخه دور می زد و نغمۀ «دریا موجه کاکا دریا موجه» سر می داد.

 از متفاوت ترین کارهای عبادی در دوبلۀ فیلم های خارجی، خلق صدای جان هرت در فیلم «مرد فیل نما» (به مدیریت عباس نباتی)، اثر برجستۀ دوید لینچ، است. عبادی برای شخصیت جان مریک با آن ظاهر غریب و هیولاوار اما شخصیتی واقعاً انسانی، با صدای گرفته و نفس هایی که به شماره افتاده، حرف زده است؛ نقش دشواری برای گوینده که اوج هنرنمایی عبادی را می توان در سکانس معروف ملاقات مریک با بازیگر تئاتر به نام خانم کندل (با بازی آن بنکرافت) دید و به نبوغش پی برد. یکی دیگر از گویندگی های خلاقانۀ او در «مردان سیاه پوش 1» (به مدیریت بهرام زند) و به جای وینسنت دن آفریو در نقش کشاورزی به نام ادگار است که یک موجود فضایی شبیه به سوسک غول پیکر، وارد بدن او می شود و در واقع فقط پوست از ریخت افتاده ای از ادگار باقی مانده و عبادی این تغییر هؤیت نقش را با آن رفتارهای عجیب و غریبی که این حشرۀ عظیم الجثه در جلد ادگار بروز می دهد، با مهارت اجرا کرده است.

 گفتنی است عبادی بعد از سال ها در مجموعۀ تلویزیونی «معمای شاه» جلوی دوربین رفت و در نقش زیبیگنیف برژینسکی (سیاستمدار آمریکایی و مشاور امنیت ملّی ایالات متحد در دوران زمامداری کارتر) ظاهر شد.

 می توان گفت محمد عبادی از معدود دوبلورهایی است که با وجود برخورداری از صدایی جوان و جذاب، به تیپ سازی روی آورد و در تمام این سالها، بدون ادعا و با عشق و علاقه به جای نقش های مکمل متنوع در سریال ها و کارتون های مختلف گویندگی کرده است.

 این دوبلور خلاق و توانا و نیز هنرمندی شریف و متواضع که در یک سال اخیر با بیماری سخت و نادری دست و پنجه نرم می کرد، در 23 مرداد 1397 دار فانی را وداع گفت. یا

اُکتای بخشایش