درس‌هایی برای دوبلورهای جوان: چطور می‌شود یک فیلم ۲۰۰ میلیون دلاری را از صاحبش دزدید؟
ما همیشه از روزگار طلایی دوبله حرف می‌زنیم و از یاد می‌بریم که در همان روزگار طلایی هم بعضی فیلم‌ها طوری دوبله شدندکه فاصلهٔ فیلم اصلی تا نسخه دوبله شده به اندازه فاصله شاهنامه فردوسی با ماجراهای حسین کرد شبستری شد! به قول فردوسی: یکی قصه دارم پر از آبِ چشم!
بهانهٔ ازدحام «جمله‌های پسِ گردنی» در یک فیلم و تغییر رسمی فیلمنامه توسط مترجم و دوبلور‌ها، معمولاً در روزگار طلایی دوبله ، بی‌ارزش بودن یا کم ارزش بودن فیلم عنوان می‌شد [البته خدا پدرشان را بیامرزد که مثل
دوبلورهای جوان امروزی اسمش را نمی‌گذاشتند: نوآوری!]؛ تصورش را بکنید که یکی از این فیلم‌های بی یا کم ارزش «ریولوبو» [1970] هوارد هاکس بود که جان وین موقع ورود به شهر و سوار الاغ ، به زبان فصیح فارسی آوازی کوچه باغی می‌خواند! [می‌دانم که الان دیگر این ماجرا‌ها برای شما خاطره است تا لطیفه! آن قدر که فیلم‌های دوبله شده آمریکایی و فرانسوی را در این سال‌ها با عوض شدن کل فیلمنامه دیده‌اید! نمی‌دانم چرا در ایران دست‌اندرکاران دوبله ما فقط کارهای روسی و بلوک شرق یا یونانی را واجد ارزش می‌دانند و مستوجب پرهیز از تغییرات عجیب وغریب؟![واقعاً ما تا چه حد مجازیم که یک فیلم را در دوبله تغییر دهیم؟ حقیقتِ امر این است که هیچ؛ اما واقعیتِ امر این است تا آن جا که بشود و بتوانیم و مترجم و دوبلور‌ها و مدیر دوبلاژ و پخش‌کننده فیلم خوششان بیایید والبته اگر فیلم ، آمریکایی باشد مجوزمان بیشتر است برای دستکاری‌های افشاگرانهٔ فیلمنامه!کلاً ما چند جور دستکاری در گفتار فیلم داریم در روند دوبلاژ :
یک . دستکاری در اثر عجله و سرعت : این نوع دستکاری در تلویزیون ایران بسیار معمول است . گاهی فاصله ترجمه گفتار فیلم و دوبلاژ آن و رفتنش روی آنتن کمتر از دو روز است! فیلم‌ها هم که پرده‌ای هستند و به مبلغ 1000تومان وجه رایج [با بالارفتن قیمت دلار احتمالاً این رقم هم بالا رفته![توسطِ ناظر خرید از بساط دستفروشی روبروی پارک ملت خریداری می‌شوند!
دو . دستکاری به دلیل پخش نسخهٔ دوبله شده در مناسبتی خاص : این نوع دستکاری مختص تلویزیون است و دستکاری مناسبتی گفتار و فیلمنامهٔ فیلم ، گاهی فاصله‌اش با دستکاری معمول در تلویزیون ، به اندازه عوض شدن کامل فیلمنامه است . این فاصله را به طور کامل می‌توان در شبکه نمایش و ازمقایسه دو نسخهٔ دوبله شده متفاوت از یک فیلم شاهد بود . این مناسبت‌ها اغلب سیاسی‌اند و ممکن است هم داخلی باشند هم خارجی و هم در تقاطع وقایع داخلی و خارجی . در برخی موارد یک فیلم پلیسی کاملاً عادی در این مناسبت‌ها بدل به فیلمی افشاگرانه درباره سیاست آمریکا و صهیونیسم شده ودزدی خرده‌پا بدل شده به یک مأمور سیا!
سه . دستکاری در اثر مواضع و موازین شرعی و عرفی و سیاسی معمول در کشور :این نوع دستکاری در تلویزیون [حتی در شبکه‌های مختلف] و سینما و پخش خانگی متفاوت است و تقریباً در همهٔ مواقع بستگی دارد به این که مجوز آخرپخش توسط چه کسی صادر شود . کمی نرمش یا سختگیری توسط این فرد سرنوشت نسخه دوبله شده را به طور کامل عوض می‌کند .
چهار . دستکاری به دلیل چشم و هم‌چشمی مدیران دوبلاژ : فیلمی قبلاً در شبکه خانگی یا سینما یا در شبکهٔ دیگری دوبله شده و گاهی حتی نسخهٔ دوبله شدهٔ محشری از آن هم موجود است ، اما دوباره و به شکلی نازل دوبله می‌شود ومدیر دوبلاژ نسخه جدید برای ثابت کردن ضرورت این کار به مدیر پخش ، هر چه دل تنگش می‌خواهد در کلام و فیلمنامه دخل و تصرف می‌کند .
پنج . دستکاری تحت عنوان نوآوری و اعتلای دوبله : ببخشید! این نوع قرتی‌بازی‌ها تازه باب شده! در این دوبله‌ها که در حوزه انیمیشن به فجایع اخلاقی و اجتماعی زیادی انجامیده [باور کردنی نیست! این دوبله‌ها به رغم قوانین سفت و سخت اخلاقی در ایران- نسبت به امریکا و اروپا - ازانیمیشن‌های «8+» - در کلام - آثاری «16-» ساخته‌اند] دیگر حتی به جملات پسِ گردنی هم بسنده نشده و علناً روی دهان بسته هم هر جوک روز و شعرخوانندگان رپ اضافه شده است . در این دوبله‌ها، در بیشتر مواقع حتی بدون سینک شدن کلام ، دوبلورهای جوان نوآوری می‌کنند! مدیران دوبلاژ این نوع نسخه‌ها گاهی به خودشان زحمت استفاده از یک نرم‌افزار «کی‌ام پلیر» خانگی را هم نمی‌دهند که کلام ضبط شده از فیلم 30 ثانیه جلو‌تر یا عقب‌ترنباشد.
یزدان سلحشور
