روزگار سپری شده «شفت» و «کوجک»
شب‌هایی را که پشت سر گذاشتیم تلویزیون ایران لطف داشت و یک سریال خوب انگلیسی[کارگاه لوتر ساخته برایان کریک] و یک فیلم دهه‌ی هفتادی محشر امریکایی[راننده ساخته والتر هیل] را به نمایش گذاشت. دوبله اولی جدید بود و دوبله دومی قدیم و آن قدر قدیم که برای تشخیص کلمات و جملات[به دلیل ناسازگاری سیستم قدیمی صوتی با دستگاه‌های جدید تلویزیون ایران] ناچار شدم از سینمای خانگی و تغییر سیستم صدا کمک بگیرم.
نمی‌خواهم درباره تغییراتی که به لطف ترجمه و ممیزی‌های رایج یا غیر رایج سلیقه‌ای در این آثار ایجاد شد حرف بزنم؛ می‌خواهم درباره فاصله کیفی دوبله سابق‌مان با دوبله فعلی بگویم که واقعاً به حد یک دره عمیق [از همان‌ها که می‌شود در امریکای لاتین دید] رسیده است.
مرتضی احمدی هم در این شب‌ها به شبکه خبر آمده بود تا از روزگار دوبله بگوید و در جواب این سؤال که«وضعیت فعلی دوبله را چطور می‌بینید؟»گفت که از تعداد زیادی دوبلور که در این چند دهه وارد کار دوبله شده‌اند فقط چهار-پنج نفر دوبله می‌کنند و بقیه صرفاً حرف می‌زنند!مشکل دوبله سریال «کارگاه لوتر» هم همین است. دوبلورها صرفاً حرف می‌زدند و شاید به همین دلیل بود به هر کس که می‌گفتم این سریال را دیده ، ابروها را بالا می‌انداخت و می‌گفت:«مگر ارزش دیدن دارد؟!»
«لحن» چیزی‌ست که در دوبله جدید گم شده. می‌خواهم بدانم آدمی که دو بار چاقو خورده، یا با چکش یک میخ طویله را روی دست چپش کوبیده‌اند [طوری که میخ از آن سمتِ دستِ رفته توی میز چوبی]لحنش با قبل از این قضایا یکی‌ست؟!
این‌ها، البته موردی‌ست و مشکل کلی این دوبله و دوبله‌های مشابه این است که خیلی شبیه شده‌اند به دوبله‌های آلمانی و از آن بدتر به دوبله‌های فرانسوی و امریکایی و فاصله گرفته‌اند از خاستگاه خود یعنی دوبله ایتالیایی که در تعامل کامل با نئورئالیسم، بخش قابل توجهی از گنجینه سینمای ایتالیا، مدیون آن است.
در مقابل این دوبله، دوبله «راننده» والتر هیل را داریم که نه تنها مکث‌ها و لحن‌ها خاطره‌سازند، که صدای زمینه هم خاطره‌ساز است.[از یاد نبریم که بخش قابل ملاحظه‌ای از صداهای زمینه دوبله‌های قدیمی، در ایران تولید می‌شد چون فیلم‌ها ،صدای زمینه را در حاشیه خود داشتند و قابل انتقال به رول‌های صدای دوبله نبود با این همه آن قدر خوب این کار انجام می‌شد که گاهی کیفیت صدای زمینه ساخت ایران از کیفیت صدای زمینه فیلم اصلی، بهتر و به یاد ماندنی‌تر در می‌آمد!]
تلویزیون ایران در دوبله سریال،کارنامه خوبی دارد چه در آن زمان که تلویزیون ملی نامیده می‌شد چه در زمان صدا و سیما شدنش. «خیابان‌های سانفراسیکو» [که برای نخستین بار مایکل داگلاس را در آن دیدیم]،«کوجک» ، «شفت» و «سویینی» در آن زمان و «سران و سلاطین» ، «ناوارو» ، «شرلوک هلمز» [با صدای بهرام زند] و«1-99» در این زمان، از این جمله‌اند. می‌دانم که دوبلاژ یک سریال انگلیسی[به دلیل سردی حاکم بر روابط و دیالوگ‌های آن] متفاوت است با دوبلاژ سریال‌های امریکایی یا حتی فرانسوی اما تفاوت دوبله «کارگاه لوتر» را می‌توان در کنار دوبله «سویینی» و «1-99» انگلیسی ، به عینه دید.
یزدان سلحشور
