پارسی گویان در کوه المپ

بن مایه نگاه و طرز فکری که امروز به دوبله فارسی وجود دارد،بر پایه بی اعتمادی است.بسیاری به مرور علاقه خود را نسبت به تماشای آثار تازه دوبله شده از دست داده اند و در این بین ترجیح می دهند که فیلم ها را با نسخه زبان اصلی به همراه زیرنویس تماشا کنند.عوامل پُر شماری در شکل گیری این فضای بی اعتمادی و به تعبییری تغییر سلیقه مخاطب دخالت داشته اند،از اعمال ممیزی به شکل وسیع (در خیلی از موارد بی رحمانه و بی جهت که منجر به تغییر داستان فیلم شده و تفاوتی در این روند وجود ندارد که در تلویزیون باشد یا خارج از آن)،نگاه ساده انگارانه برخی از صاحبان فیلم در راستای دوبله ارزان تا ویراستاری های غیر کارشناسانه در تلویزیون (که صدمات زیادی به بخش ترجمه فیلم ها وارد می کند) و شیوه کار عجولانه و سرسری عده ای از مدیران دوبلاژ.این موضوع هم اکنون تنها شامل یک بخش نشده بلکه در سه بخش شاخص دوبلاژ (داستانی،مستند و انیمیشن) آشکارا دیده می شود و در این میانه اگر کار در خور توجهی ارائه شود،محصول فضای تعریف شده فعلی نیست بلکه حاصل حرکتی خود جوش و علاقه مندی افرادی است که هنوز دغدغه عرضه اثری تحسین برانگیز دارند و دوبله انیمیشن هرکول (اثر ران کلمنتس و جان ماسکر/محصول والت دیزنی 1997) در این جایگاه قرار می گیرد.هرکول (دوبله شده در استودیو کوالیما/صاحب امتیاز و پخش کننده:موسسه قرن21) در زمانی دوبله می شود که دوبله فارسی انیمیشن،دهه پر تلاطمی را پشت سر گذاشته است.دهه هشتاد پر از اتفاقات ریز و درشت برای حرفه دوبلاژ بود که اتفاقا دوبله آثار روز سینمای انیمیشن محمل مناسبی شد برای گروه های تازه کاری که قصد ورود به این حرفه با هر دست آویزی داشتند.در دوبله این فیلم ها صداهای تازه ای شنیده شد که هنوز پختگی لازم جهت نقش گویی با حس و حال نداشتند و دوبله انیمیشن را محلی برای تجربه و کار آموزی خود بر گزیدند.این در حالی است که سازندگان مطرح انیمیشن برای تماشایی شدن شخصیت های اثرشان از صداهای شاخص بازیگران مشهور بهره می برند آن وقت در دوبله فارسی اش حق مطلب به درستی ادا نمی شود.البته دوبلورهای با تجربه و کار کشته هم در مجموع به دلیل عواملی که ذکر شد،عمل کردشان چندان قابل دفاع نبود و با دوبله های درخشان حالا کلاسیک شده سیندرلا،کتاب جنگل،زیبای خفته،گربه های اشرافی،صد و یک سگ خالدار،شمشیر در سنگ،رابین هود و... خیلی فاصله داشتند اما چند استثتاء هم وجود داشت که چراغ این هنر را روشن نگاه داشتند؛دوبله آثاری چون هورتون صدای هو می شنود،راتاتویی و داستان اسباب بازی3 (به ترتیب به مدیریت دوبلاژ ناصر طهماسب،بهرام زند و مریم شیرزاد).و اینک می توان نام دوبله هرکول را در کنار دیگر آثار درخشان دوبله انیمیشن قرار داد و عمل کرد تک تک اعضای گروه را در بخش های گوناگون (مدیریت دوبلاژ،گویندگی،ترجمه،گفت و گو نویسی،تنظیم ترانه،صدابرداری و صداگذاری) بررسی نمود.

حسین مطمئن زاده:جوانی کاربلد،خلاق و نوجو که در سال های اخیر توانسته در بخش باند سازی،میکس و صدا گذاری فیلم های شبکه ویدیو رسانه،نام خود را مطرح کند.کار فنّی صدای آثار مطرحی چون تروی،نجات سرباز رایان،بنجامین باتن،راکی (قسمت های 3و2)،میراث ترون و...در کارنامه مطمئن زاده دیده می شود و بی دلیل نیست که صداگذاری هرکول نیز با کیفیت شده است.جزییات صدایی در بیشتر لحظات فیلم مانند صدای بال زدن پگاسوز (اسب بال دار هرکول)،صدای پر زدن های هرمس و از همه مهم تر نهیب شعله های خشم هادس (پادشاه دنیای مرگ و تاریکی)،به وضوح شنیده می شود نشان دهنده وسواس،دقت و حوصله ای بوده که در این کار لحاظ شده است؛نکته ای که در این سال ها کمتر در دوبله انیمیشن شاهدش بوده ایم و حالا با علاقه و پیگیری های یک جوان تازه نفس در این عرصه به ثمر رسیده است.

سعید مقدم منش:به شخصه نام و صدای مقدم منش همواره برایم یاد آور نقش گویی اش به جای شخصیت اورتون دردوبله سریال سر آشپز بوده،شخصیتی سر به هوا و دست و پا چلفتی که جز خراب کاری در آشپزخانه و حرص دادن سر آشپز کاری بلد نبود.حضور پر رنگ مقدم منش در کنارنقش گویی دل نشین و مسلط ژرژ پطرسی (به جای سرآشپز) در دوبله آن سریال،به یاد ماندنی شد اما بعد از آن به ندرت پیش آمد که مقدم منش دوباره خود را نشان دهد تا این که مدیریت دوبلاژ هرکول به او سپرده شد و با انتخاب صداهای مناسب و نوع دیالوگ نویسی مطلوب اش توانست دیگر توانایی خود را بروز دهد.مقدم منش علاوه بر مدیر دوبلاژی در این اثر به جای شخصیت های هرمس و پدر خوانده هرکول نیز تیپ گویی کرده است.

ژرژ پطرسی:با این که حدود یک دهه از فضای دوبلاژ (به علت اقامت در خارج از کشور) دور بوده ولی در بازگشت با همان شور،شعف و انرژی که در صدا و شخصیتش وجود دارد،در تعدادی از آثار دوبله شده حضور پیدا کرد.انتخاب صدای پطرسی برای شخصیت هرکول،بسیار هوشمندانه بوده چرا که از ویژگی های صدای اوست که می تواند به جای شخصیت های قهرمان و یا ضد قهرمان نقش گویی کند؛به مانند نخستین صحنه حضور پطرسی در دوبله هرکول،وقتی که مگ در چنگال نگهبان دریاچه اسیر شده و هرکول در هیبت یک قهرمان در آن جا حاضر می شود،پطرسی با صدای جذابش می گوید:«دست نگهدار!خیلی ببخشید آقای محترم،تقاضا می کنم که این خانم محترم را آزاد کنید».

تورج مهرزادیان:معتقدم که ستاره بی چون و چرای دوبله هرکول است.خیلی حرفه ای از عهده دوبله نقش هادس بر آمده و آگاهانه خباثت با چاشنی طنز و شیرینی در صدایش به کار گرفته که اختصاص به دوبله انیمیشن دارد (در نسخه زبان اصلی،جیمز وود عهده دار صدای این نقش است).در سکانس بارگاه زئوس که همه برای شادباش تولد هرکول جمع شده اند،هادس نیز حضور پیدا می کند و خود را به ظاهر خوشحال نشان می دهد اما در نمای بسته از صورتش نیت پلید خود (ازبین بردن هرکول) را آشکار می کند و مهرزادیان در دوبله اش کم نظیر می گوید:«یک داغی به دلت بذارم زئوس!».این نکته در ادامه روند رو به رشد مهرزادیان در دهه گذشته است که به جای بازیگرانی چون ساموئل ال.جکسن (در فیلم بازگشت قهرمان)،هاروی کایتل (داستان عامه پسند)،هیوگو ویوینگ (ماتریکس) و...نقش گویی های خاطره انگیزی داشته است.وی نشان داده که هرگاه از نقشی خوشش آمده و با آن ارتباط بر قرار کرده،وزن خاصی به کلیت دوبله آن فیلم داده است.

اکبر منانی:هم چنان از چهره های شاخص،و بی چون و چرای دوبله انیمیشن است.خیلی با علاقه و مسلط این کار را انجام می دهد.در هرکول نیز حضور پررنگی با نقش گویی به جای شخصیت فیلوکتتس دارد(به مانند دنی دویتو در نسخه صدای اصلی این نقش) و هم گام با خصوصیات و حرکات این شخصیت اساطیری- فانتزی است.در جایی عتاب و دستور معلم را برای هرکول دارد و در جایی دیگر هم چون پدری مهربان برایش دل سوزی می کند.این تنوع در نقش گویی را منانی بسیار زیبا از آب در آورده است.خیلی از علاقه مندانش اعتقاد دارند که منانی دوبلور از منانی مدیر دوبلاژ چند گام جلوتر است.

نرگس فولادوند:دوست داران دوبله انیمیشن صدایش را به جای پرین (در سریال با خانمان) و سوباسا اوزارا (فوتبالیست ها) خیلی خوب به یاد می آورند که اتفاقا نشان گر حضور موفقیت آمیزش در این بخش دوبله ست تا سایر بخش ها.البته در دوبله تلویزیونی دزدان دریایی کارائیب (اپیزودهای اول و دوم) فرصتی برایش فراهم شد که به جای کایرا نایتلی صحبت کند و در این میان نقش گویی دل نشینی هم داشت که متأسفانه ادامه پیدا نکرد.به نظرم صدای فولادوند تناسب خوبی با چهره و نقش های این بازیگر دارد.در دوبله هرکول نیز (به جای شخصیت مگ) هر آن چه که برای صدای زنی فتنه گر_که در ادامه خاطر خواه هرکول می شود_لازم است را فولادوند در اختیار گرفته و در نقش گویی اش ذره ای کم نگذاشته است.

حسین عرفانی:حکایت این روزهای عرفانی را می توان در دو واژه خلاصه کرد:آماده و فعال.برای همین جزو انتخاب های اول اکثر مدیران دوبلاژست که گاهی این انتخاب به دلیل عدم تناسب صدا با نقش خوب شکل نمی گیرد ودر برخی دیگر درخشان می شود.مانند نقش گویی هایش به جای یان مک کلن (شخصیت گاندالف در سه گانه ارباب حلقه ها)،مورگان فریمن (رهایی از شائوشنگ)،ساموئل ال.جکسن (داستان عامه پسند) و همین شخصیت زئوس در دوبله انیمیشن مورد نظر.دیدن قربان صدقه رفتن های زئوس برای پسرش با صدای عرفانی لطف خاصی دارد.

امیر صمصامی:جوانی و معصومیتی که در صدایش موج می زند،او را تبدیل به گوینده مناسبی برای این جور نقش ها کرده است.صمصامی علاوه بر نقش گویی در زمان نوجوانی هرکول،کاری نامتعارف نیز انجام داده و آن خواندن ترانه های این شخصیت است که اجرای خوب و در خور توجهی داشته؛نکته ای که این روزها در دوبله انیمیشن مغفول مانده است.

در کنار ترجمه روان و با کیفیت یسنا ایروانی،باید یادی کنم از دو تیپ گویی شیرین و با مزه این کار به جای دو شخصیت درد و بلا که توسط ابراهیم شفیعی و علی اصغر رضایی نیک به سامان رسیده و خیلی خوب در بافت این کار نشسته است و نیز سایر گویندگان این دوبله:ناهید شعشعانی،مینا شجاع،علی عابدی،فرانک رفیعی طاری و مینا حبیلی.

بدون شک تنها موردی که در دوبله هرکول جای دریغ باقی می گذارد،زمان 77 دقیقه ای نسخه عرضه شده در شبکه نمایش خانگی است که بی جهت قسمت های خوبی از نسخه 93 دقیقه ای اصل فیلم حذف شده است اما همین نسخه را می توان با اشتیاق کامل دید و در کنار دیگر آثار مهم دوبله فارسی انیمیشن در آرشیو گذاشت.

نیروان غنی پور