چگونه فیلم دوبله کنیم؟ یا چگونه «نطق پادشاه» را دوبله کنیم؟

                                           (این مقاله پیش از این در تاریخ 24 اسفند سال 1389 در سایت پرده سینما منتشر شده است)

 سر عنوان یادداشت حاضر که از این پس قصد دارم به یاری همه نیروهای الهی مجموعه مطالبی با همین عنوان بنویسم، بر گرفته از کتاب مستطاب و بسیار خواندنی «چه گونه فیلم دوبله کنیم» اثر جناب ابوالحسن خان تهامی است که بیان کم نظیری در ارتباط با هنر دوبله نمودن فیلم دارد و به همین دلیل می توان از این عنوان برازنده برای ارائه مطالب تحلیلی دوبله وام گرفت.نگاه این یادداشت ها به سمت فیلم هایی خواهد بود که از تولیدات روز سینمای جهان اند، ساختارشان کمترین ممیّزی را جهت دوبله و نمایش در ایران دارد و در آخر، نهاد تلویزیون و یا مؤسسات ویدیو رسانه دست به اقدام دوبله شان تاکنون نزده باشند. راستش خودم هم دیگر خسته شده ام از بس در انتظار دوبله ای اعلاء (اصطلاحی که همیشه ناصر طهماسب به کار می برد!) مانده ام و در واقع نباید هم از ساز و کار سازمانی این روزهای تلویزیون و یا اعمال سلیقه های شخصی صاحبان فیلم توقعی داشت که اغلب خروجی کارهای شان با آن دوبله آرمانی فاصله زیادی دارد. هنوز هم معتقدم که می توان فیلم ها را به بهترین شکل دوبله کرد و از تماشای شان لذّت برد به شرطی که از تمام مهره های کار بلد موجود در کلیه مراحل دوبله (ترجمه، مدیریت دوبلاژ، صدابرداری و صداگذاری) استفاده مناسبی نمود از این روی دوبله آرمانی هیچ گاه شامل مسائل سطح پایینی چون رقابت های بیهوده بین صاحبان فیلم، اختلافات درونی برخی از اعضای جامعه دوبلاژ با یکدیگر، غربال شدن بسیاری از صداهای شاخص به علت بالا بودن دست مزدهای شان، تعریف غلط و من درآوردی ارزان تمام شدن دوبله فیلم، بحث ویراستاری های غیر کارشناسانه و ممیّزی های بیرحمانه در دوبله های تلویزیونی و...نمی شود.

به هر حال برای گام اول، فیلم نطق پادشاه / سخنرانی پادشاه (اثر تام هوپر) را برای این دوبله باصطلاح فرضی برگزیدم. چرا که فیلم منتخب سال است و خیلی ها آن را دیده اند (البته فیلم محبوبم نیست، فیلم محبوب سال برایم سرآغاز کریستوفر نولان بود) ضمن این که به دلیل ساختار تاریخی و حجم بالای دیالوگی که دارد، نمونه مناسبی برای دوبله است و با کمترین صحنه های غیر قابل پخش می توان در تلویزیون، شبکه نمایش خانگی و حتی در سینماها نمایش داد. در این جا ذکر توضیحی را لازم می دانم که ارائه این پیشنهادها به منزله توّهم مدیریت دوبلاژ و دخالت در این کار خطیر نیست و تنها به عنوان شخصی که چند سالی است در این عرصه قلم زده و نفس کشیده و با مجموعه ای از توانایی های نسل پیش کسوت و نسل نو جوی تازه نفس آشناست، دست به این انتخاب زده ام و با پرهیز از هر گونه اعمال سلیقه شخصی با چاشنی احساسات گرایی و رفیق بازی، سعی نمودم با آوردن دلایل منطقی توضیحی در این باره داده باشم. حالا نطق پادشاه می خواهد بعد ها با این ترکیب افراد و صداها دوبله شود و یا نشود، زیاد دلواپس این موضوع نیستم چرا که گذاشتن صداها بر روی شخصیت های فیلم در ذهنم خودش به تنهایی بسیار لذّت بخش بود و کلی صفا کردم. چه خوش گفت:وصف العیش نصف العیش!

فهرست اسامی عوامل پیشنهادی دوبله فیلم نطق پادشاه:

مترجم: مهندس حسین شایگان

مدیریت دوبلاژ و تنظیم گفت و گوها: ابوالحسن تهامی

صدابرداری و صداگذاری: مانی هاشمیان یا حسین مطمئن زاده

و با حضور: اکبر منّانی، رضا آفتابی، بیژن علی محمدی، سعید شیخ زاده، نسیم رضاخانی، سمیه موسوی و... . گوینده تیتراژ و عنوان بندی ها: خسرو شمشیر گران. ترجیحاً در استودیو رها فیلم دوبله شود.

 خیلی زیاد به ترکیب حسین شایگان و ابوالحسن تهامی (به عنوان مترجم و مدیر دوبلاژ) برای دوبله این فیلم اعتقاد و به تعبییری اصرار دارم. هر دو مسلط به ریزه کاری های زبان انگلیسی هستند و در کارنامه پر بارشان ترجمه و دوبله آثاری فاخر با متون شکسپیرینی دیده می شود. بنابراین می توانند دوبله درخشانی را به ثمر رسانند. کالین فرث در نطق پادشاه، بازی فوق العاده ای ارائه کرده، آوردن حالاتی از لکنت زبان، بغضی پنهان در چشم ها و تزلزل شخصیت به علت عدم توانایی فنّ سخنوری (به دلیل بیماری) آن هم برای مقام عالی یک کشور، کارستانی است که فرث استادانه از پس اش بر آمده حالا تصور کنید در دوبله اش نیز می باید این نکات لحاظ شود به علاوه خصوصیت درباری و اشرافیت این شخصیت. در این باره به گزینه های زیادی فکر کردم که به توانند این خصوصیات را در لحن و بیان شان منعکس کرده و هم جنس صدای شان در تناسب با چهره و نوع بازی کالین فرث باشد. برای نمونه چنگیز جلیلوند گزینه قابل تأملی برای دوبله این شخصیت است خیلی حرفه ای توانایی آوردن مایه های لکنت زبان و اشرافیت را در صدایش دارد و همچنین در تناسب با چهره و حالات بازیگرست؛ اما نکته ای که درباره بغض و تزلزل شخصیت که در قبل به آن اشاره کردم، کار جلیلوند را بسیار سخت می کند. این نکات شامل سایر دوبلورها نیز می شود ولی ایمان دارم که ژرژ پطرسی با آن صدای شاخص و با انعطافش بهترین گزینه برای دوبله جرج ششم است؛ اگر باور نمی کنید کافی است که یک بار صدایش بر روی چهره فرث در این فیلم قرار بگیرد آن وقت نظرم را قبول می کنید. دیگر نقش شاخص نطق پادشاه به شخصیت لیونل لوگو با بازی جفری راش تعلق دارد. معلم زبانی که تلاش می کند که با تمریناتی خاص جرج را از لحاظ گفتاری به مرز خود باوری برساند، یک جور کارهایش یادآور پروفسور هنری هیگینز در فیلم بانوی زیبای من (اثر جرج کیوکر) است منتها کمی مدرن تر، و چه کسی بهتر از خود ابوالحسن تهامی برای ایفای صدای این نقش؟ برای دوبله سایر نقش ها می توان به ویژگی های دوبلورهای شان این اشارات را داشت: مریم شیرزاد به خاطر صدای مهربان و همیشه نگرانش برای ملکه الیزابت (همسر جرج)، منوچهر اسماعیلی با شخصیت پردازی صدایی استادانه اش برای پادشاه جرج پنجم که در سکانسی اقتدار شاهانه دارد و در سکانسی دیگر با حالی ناتوان برای نزدیکانش وصیت می کند، به راستی چه شخصی شایسته تر از ناصر طهماسب با صدایی مملو از بالا و پایین های سیاست و راز آلودگی برای شخصیت وینستون چرچیل، صدای پر جاذبه سعید مظفری برای ادوارد هشتم که بی خیالی و بی اهمیت بودنش نسبت به سلطنت را می تواند در بیانش بی آورد، وقتی صحبت از ملکه ای با صلابت می شود کی بهتر از ژاله علّو برای دوبله نقش ملکه مری، اصغر افضلی با آن ارتعاش صدایی خاص برای جناب اسقف اعظم با تمام ویژگی های ریاست و مکّارگی هایش، معصومه آقاجانی که همواره گزینه مناسبی است برای صدای شخصیت های زن اغواگر، بد ذات و خانمان برانداز که والیس سیمپسون در این فیلم نمونه ای از آن هاست و در انتها صدای آرام و با طمأنینه الیزا اورامی برای شخصیت خانم لوگو.

نیروان غنی پور