حسین عرفانی و ارثیۀ فامیلی
حسین عرفانی و ارثیه فامیلی
به نام خداوند هنر و زیبایی
در اثنای سال های پایانی دهۀ 60 و ابتدای دهۀ 70 شمسی، موجی از فیلم های سینمای آلمان با درون مایه کمدی در ایران رایج شد. فیلم هایی که بسیار عامه پسند و زیبا بود و با گذران اوقات فراغت در کنار کانون گرم خانواده همراه می شد. زمانی که فیلم ها به صورت نوار ویدئویی (وی اچ اس) رونق و در اختیار مردم قرار داشت. فیلم هایی با جلدهای مقوّایی که بعدها به قاب پلاستیک و محفظه نگهداری مجهّز گردید که برای تهیّه آن ها معمولاً می بایست از طریق کرایه کردن اقدام لازم به عمل می آمد. طریق معمول هم به ودیعه گذاردن شناسنامه به انضمام وجه نقد، به عنوان هزینۀ اجاره نزد ویدئو کلوپ ها بود. انصافاً اگر کیفیت تصاویر فیلم ها در حد مطلوبی نبود، دوبلۀ آثار در وضعیت بسیار خوبی بود. در آن زمان فیلم های ترنس هیل و باد اسپنسر، چیچو و فرانکو، آلن دلون ، لی وان کلیف، فیلم های محصول شرق اروپا به خصوص لهستان، محصولات شرق آسیا به ویژه ژاپن و البته فیلم های محصول آلمان که قبل از فروپاشی دیوار برلین، بعضاً با عنوان آلمان غربی در ایران رواج و رسوخ پیدا کرده بود. فیلم های کمدی سینمای آلمان با یک شاخصه در ایران ظهور کرد، فیلم های دی دی. فیلم هایی با بازی کمدینی به نام دیتر هالروردن که به خوبی جای خود را در میان مخاطبان و خانواده های ایرانی باز کرد. دی دی با دوبله های معرکه 2 تن از اساتید فقید به نام ایران یعنی حسین عرفانی و اصغر افضلی بر سر زبان ایرانی ها افتاد. تمامی فیلم های شخصیت دی دی در ایران با صدای فراموش نشدنی استاد حسین عرفانی دوبله و به مردم ایران معرفی شد. استثنائاً 2 فیلم با عنوان «هری عزیز» و «کارشناس» با صدای دلنشین استاد اصغر افضلی دوبله شد که چند سال پیش به مدیریت بهمن هاشمی مجدداً دوبله و منتشر گردید و حسین عرفانی به جای دی دی در 2 فیلم مذکور گویندگی کرد. قضاوت دربارۀ صلابت و کیفیت آن دوبله های قدیمی به مدیریت استاد خسرو شایگان و دوبله های جدید را به عهده مخاطبان می گذاریم.
فیلم های کمدی و شاخص دی دی عبارتند از: «دی دی و جاسوسان»، «دی دی مشابه آقای رئیس»، «دی دی می تازد»، «دی دی و ارثیه فامیلی»، «هری عزیز» و «کارشناس» در تمامی دوبله های فاخر قدیمیِ دی دی علاوه بر چینش و انتخاب گویندگان مناسب برای این آثار کمدی، که نوستالژی بسیاری از دوستداران فیلم و البته دوبلاژ است، یک عنوان بیش از سایرین جلوه می کند. «دی دی و ارثیه فامیلی» محصول 1958 به کارگردانی کریستین راتوکه و دیتر هالروردن، اوج هنر دوبلاژ ایران و یکایک دوبلورهای ایرانی و در رأس آن ها زنده یاد حسین عرفانی است که با تکیه بر اعتماد به نفس، اعتقاد و اقتدار در هنر خویش به جای 7 کاراکتر گویندگی کرد. ناگفته نماند مرحوم شایگان در جایگاه مدیر دوبلاژ نیز در این انتخاب هوشمندانه بی تأثیر نبود. پیش از پرداختن به هنر استاد عرفانی، به طور اجمالی به گویندگان زبده این اثر اشاره می شود.
خسرو شمشیرگران / مثل همیشه انتخاب مناسب برای گوینده عنوان فیلم؛ هم چنین صاحب مغازه رستوران که با هیکل درشت و خشم فراوان از دی دی شاکی شد. ایشان به خوبی از پس نقش برآمد.
زنده یاد اصغر افضلی / به جای شوهر فلورنتینه به زیبایی هر چه تمام تر در قامت یک مرد تقریباً کوتاه قامت و خسته از گزند زبان زنش، نقش را ادا کرد.
اکبر منّانی / مثل همیشه یک کارآگاه گوی خوب. آقای کارآگاه در فیلم «دی دی و ارثیه فامیلی» به یاری استاد منّانی با پیچ و خم های جنایی و صدای دارای رموز و تئوری پردازانه جنایی – پلیسی امتزاج یافت و یک بار دیگر ثابت شد سلطان کارآگاهان دوبلاژ ایران کسی نیست جز اکبر منّانی.
عبّاس نباتی / با آن حلاوت موجود در گفتار استاد نباتی، به ویژه نقش های کمدی با چیرگی تمام، نقش لَنگِنهَگن، شاگرد خنگ و دست و پا چلفتی آقای کارآگاه که به لطف انتسابی گری به واسطه شهردار بودن پدرش به این شغل گمارده شده بود، خیلی شیرین و دوست داشتنی این نقش در خاطره ها باقی ماند.
جواد پزشکیان / چند نقش مکمّل فرعی مثل طوطی سخن گو، مرد شاغل در شهر بازی، پیرمرد مکانیک و سرآشپز رستوران با استادی تمام و تیپ گیری عالی و متفاوت از پس کار برآمد.
خسرو شایگان / یک ویژگی منحصر به فرد در استاد، وجود صدای آرام، شیوا و دلنشین است. در عین حال رل منفی را نیز به خوبی اجرا می کرد و صدای آلفردو شریک امیلیو که از مغازه ها و رستوران ها مبادرت به اخاذی و باج گیری می کردند و این علاوه بر مدیریت دوبلاژ عالی ایشان بود.
ناصر نظامی / در نقش وکیل با تجربه دادگستری بسیار عالی فیلم را پیش برد. تا قبل از سوءنیت وکیل پرتوریوس مبنی بر قتل دی دی دودل، علی رغم جذبه و جسارت استاد نظامی، به زیبایی آن قاطعیت و صلابت کلام را پنهان کرد و فقط در لحظات پایانی بروز داد.
مهین بزرگی، ناصر احمدی، نوشابه امیری و مهتاب تقوی و ...
اما مهم ترین شاخصه فیلم، گویندگی استاد عرفانی به جای دی دی هالروردن نابغه کمدی آلمان است که در این فیلم عهده دار 7 نقش است.
1) عمو گوستاو / پیرمرد ثروتمند و در شرف مرگ. فیلم پس از مکالمه دکتر با پرستار، با کلام گوستاو شروع می شود و استاد فقید، به شکلی زیبا آخرین نفس های حیات وی را پشت میکروفون دوبله به قاب تصویر درآورد. 2) اتو کنگویی / یک سرباز یاغی آلمانی که در آفریقا برای خود اعتباری کسب کرده و به مرتبه ای رسیده است که مطیع و فرمانبران زیادی دارد. به طرز زیبایی عصیان، طغیان و جسارت چهره اتو با تیپ گیری خشن حسین عرفانی تطابق دارد، گویی که فیلم ایرانی است و ساخت آلمان نیست.
3) فلورنتینه / یک زن پا به سن گذاشته . بله اشتباه نشده، گویندگی حسین عرفانی به جای زنی وسواسی، مشاجره گر و غرغرو که شوهرش رودیگر ( با گویندگی استاد افضلی) را به ستوه آورده است. بعد از گویندگی اصغر افضلی به جای پروین سلیمانی در سریال دایی جان ناپلئون، این بار نوبت استاد عرفانی بود. خیلی مسلّط و دقیق به جای فلورنتینه گویندگی کرد. کسی باور می کند دوبلور آرنولد شوارتزنگر به جای یک زن صحبت کرده است؟! 4) آلبرت بولمن / یک مخترع هوشمند مسن که دچار لکنت زبان است. بسیار عالی و هنرمندانه حسین عرفانی، این نقش را از آب درآورده است. تعلل در گفتار و کهولت سن را خیلی تیز بینانه ادا کرده و بروز داده است. 5)امیلیو / باجگیری از رستوران ها و مغازه های کوچک سیسیل ایتالیا را شروع کرد و اکنون از مغازه های بزرگ باجگیری می کند! نکته حائز اهمیّت در گفتار حسین عرفانی، تا حدودی ایتالیایی گویی و اوباش مآبانه حرف زدن است. خیلی زیبا و با تسلّط این کاراکتر را جان دوباره بخشید. 6) تیتوس / یک انسان خیکی و شکمو، کسی که فقط می خورد و می آشامد. مهارت تیپ گیری زنده یاد عرفانی به قدری است که نوع گفتار و ادای کلماتش با لب و دهان تیتوس چاق و شکمو و البته افتادگی سمت چپ لب پایینی وی تطابق دارد و این حاصل تجربه و مهارت ایشان بود. در عین حال کهولت سن و چاقی مفرط گردن تیتوس به طرز چشمگیری در بیان حسین عرفانی عیان است. 7)دی دی دودل / نهایتاً دی دی در نقش همیشگی. دی دی که کمی حماقت دارد و در تمامی فیلم های کمدیش این روال را حفظ کرد. در فیلم «دی دی و ارثیه فامیلی» نقش دودل، نماد یک انسان ساده، خوش قلب و در عین حال فقیر است که گفتار نقش های دی دی در معنای عام، همان روند ثابت کمیک گویی حسین عرفانی است. در «دی دی مشابه آقای رئیس» هم در مقیاس خیلی کوچک تر، تیپ گیری استاد فقید، تکرار شد. نقش دی دی کوپ با چاشنی حماقت و نقش هانس ایمر با جسارت وجذبه.
به هر ترتیب، تنها صداست که می ماند، در معنای واقعی کلمه در دوبلاژ ایران و به خصوص در فیلم «دی دی و ارثیه فامیلی» منعکس می شود و این روزها که تا حدودی دوبلاژ ایران در حال رکود و افت است، فیلم های دی دی هالروردن دوبله شده در 2 دهۀ قبل می تواند میراثی ماندگار برای فارسی زبانان جهان به ویژه ایرانیان باشد. در واقع حتی با گذشت چندین دهه از ساخت و دوبله آن، تماشای دوباره این آثار در جهت گذر کردن از سختی ها و خستگی ها در کنار خانواده می تواند مرهمی باشد برای آرامش خاطر، خنده و فراموشی روزگار پرهیاهوی شهری و دغدغه های روزمره. همچنین روح رفتگان دوبله به خصوص استاد حسین عرفانی نازنین با یاد کردن از آن ها و طلب مغفرت الهی مسرور می شود.
نویسنده : حسن پرخیده
