جزيره اي با صداهاي ماندگار
جزيره اي با صداهاي ماندگار
حرفه دوبلاژ در ۳۰ سال اخير با افت و خيزهاي بسياري در رسانه ملي همراه بوده است. زماني به دليل عدم اكران فيلم هاي خارجي روز جهان در سينماهاي ايران فعالان اين عرصه تمام توان و حضورشان را معطوف به تلويزيون كرده و با كم كاري ها مي ساختند يا مانند زمان حال كه حجم زيادي از جدول پخش برنامه شبكه ها نيازمند دوبلاژ است (اعم از فيلم هاي سينمايي، مستند، انيميشن، تيزر، آگهي و ...) به اصطلاح يكي از مراكز شلوغ و پررفت و آمد رسانه ملي، واحد دوبلاژ مي شود! اما در اين ميان دوبله سريال هاي خارجي بوده كه براي مخاطب تلويزيوني در گذر اين سال ها تبديل به خاطره شده است و مي توان ردپاي هنر دوبله را (فارغ از حرفه، صنعت يا تكنيكي بودن دوبلاژ) در آن جستجو كرد.
دوبله سريال هايي چون «ماركوپولو»، «سال هاي دور از خانه»، «ارتش سري»، «لبه تاريكي»، «در برابر باد»، «خانم مارپل»، «پوآرو»، «ماجراهاي شرلوك هولمز»، «ناوارو»، «در برابر آينده»، «مديركل»، «فونتامارا»، «شهر مرزي»، «كنت مونت كريستو»، «پزشك دهكده»، «پرستاران»، «جواهري در قصر» و ... به عنوان يادگارهاي دوبله تلويزيوني هستند كه در پخش هاي مكررشان نيز همچنان عنصر ديدني و تازگي شان را حفظ كرده اند. يكي ديگر از اين دوبله هاي ماندگار تعلق دارد به دوبله درخشان سريال «قصه هاي جزيره» مجموعه اي كه با خاطرات نوجواني نسل ما گره خورده و حتي تماشاي دوباره اش هنوز هم لذت بخش است. بين سال هاي ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۷ كه اين سريال از شبكه ۲ پخش مي شد، در قسمت تيتراژ ابتدايي (با ابتكار مدير پخش خوش ذوق شبكه) عنواني اين چنين نقش مي بست : «مدير دوبلاژ خانم رفعت هاشم پور» همين عنوان كافي بود كه نام بانوي هنرمند دوبلاژ را تا ابد در ذهنمان حك كنيم؛ بانويي كه با تيزبيني و درك بالا از ساختار اثر، شخصيت هاي «قصه هاي جزيره» را با مناسب ترين صداها رنگ آميزي كرد و بقدري انتخاب دوبلورها براي نقش گويي در اين سريال بي نقص بود كه بعدها موجب شهرت بسياري از اين صداها در جامعه شد كه در اين جا عملكرد هاشم پور با تقديرهاي فراواني همراه بود. كوين ساليوان كانادايي در مقام طراح و تهيه كننده اثر، تمامي فراز و فرودهاي جامعه كوچك در جزيره زيباي سنت ادوارد را به شكل حرفه اي در بطن «قصه هاي جزيره» روايت كرد كه بويژه در پروراندن شخصيت هاي داستان رويكرد باورپذيري داشت و براي نمايش در ايران نيز بايد اين نكات لحاظ مي شد كه هاشم پور با وسواس مثال زدني اش، آن را در شيوه مديريتش نيز جاري كرد. از شاخصه هاي داستان «قصه هاي جزيره» حضور پرسوناژهاي كودك و نوجوان پرشماري بود كه با پيشرفت داستان، اين شخصيت ها رشد مي كردند و حتي به دوران بلوغ مي رسيدند. بدين منظور هاشم پور تمهيد هوشمندانه اي اتخاذ كرد و آن استفاده از صداي گويندگاني بود كه توانايي بچه گويي و بزرگسالي را توامان داشتند. دوبلورهايي چون مريم شيرزاد، مهوش افشاري، شوكت حجت و ... . در دوبله «قصه هاي جزيره» شاهد دستاورد مهمي در دوبلاژ هستيم و آن يكي شدن صداي دوبلور با نحوه بازي هنرپيشه است كه نقش بسزايي در ماندگاري يك اثر دارد و مي توان به شكل جداگانه به تك تك صداهاي دوبله «قصه هاي جزيره» پرداخت.
رفعت هاشم پور (صداي نقش هتي كينگ با نقش آفريني جكي باروز) : نقش گويي درخشان هاشم پور به جاي اين پرسوناژ را بايد در كنار نقش گويي هاي ماندگاري چون منوچهر اسماعيلي در «كنت مونت كريستو»، ناصر طهماسب در «ارتش سري» به جای لودویک کسلر، فهميه راستكار در «خانم مارپل»، مينو غزنوي در «داستان زندگی» به جای هانيكو، بهرام زند در «شرلوك هولمز»، جلال مقامي در «لبه تاريكي» به جای باب پک، اكبر مناني در «پوآرو» و... در سريال هاي خارجي قرارداد. هتي كينگِ از خودراضي و غرغرو هيچ خانواده اي را در جزيره بالاتر از فك و فاميل خودش (خانواده كينگ) نمي بيند و با وجود ظاهر خشن و افكار مستبدانه، قلب مهرباني دارد و رفعت هاشم پور استادانه تمام خصوصيت هاي اخلاقي اين پرسوناژ را در صدايش منعكس كرده و كاملا با بازي ديدني هنرپيشه همگام است. از اتفاقات جالب توجه دوبله اين سريال، تغيير گوينده همين نقش بود كه تا نزديك به ۲۰ قسمت ابتدايي، ناهيد شعشعاني به جاي هتي صحبت مي كرد كه ديگر نتوانست سرضبط حضور پيدا كند و از آن وقت خود هاشم پور عهده دار نقش گويي اش شد و براي دوستداران دوبلاژ به خاطره اي ديگر از صداي وي به جاي بازيگران مشهوري چون ويوين لي در فيلم «بربادرفته»، سوزان هيوارد در «مي خواهم زنده بمانم» و ايرنه پاپاس در «محمد رسول الله» شد.
مينو غزنوي (صداي نقش اليويا كينگ) : اليويا كه از طريق خبرنگاري قصد دارد خود را در جامعه مطرح كند خصوصيات بارزي دارد كه مي توان به خل بازي ها و خنده هاي از ته دل گاه و بي گاهش اشاره كرد.
مينو غزنوي استاد نقش گويي به جاي شخصيت هاي زنان جوان اين چنيني است كه ۲ نمونه شاخص را در كارنامه پربارش ثبت كرده است ، يكي نقش گويي به جاي دايان كيتن در فيلم «آني هال» وودي آلن و ديگر نقش هانيكو در سريال ژاپني «داستان زندگي». در قسمت راه اندازي كارخانه كنسروسازي خرچنگ بهترين نقش گويي غزنوي شكل گرفت و وقتي با صدايي بلند و طنزآميزي مي گفت: «سبدها رو كابله، مواظب سرهايتان باشيد»!
همان طور كه در قبل ذكر شد دوبلورهاي بچه گوي كار كشته اي چون مريم شيرزاد (در نقش سارا استنلي) ، مهوش افشاري (فليسيتي) ، شوكت حجت (فليكس) در دوبله «قصه هاي جزيره» حضور داشتند كه هر كدام توانستند گوياي خصوصيات اخلاقي بچه ها در صدايشان باشند. شيرزاد با همان لحن آرام و معصومش، تقاضاهاي ساراي كوچك و يتيم را قابل باور از آب درآورد و اين روند تا بلوغ سارا نيز ادامه داشت و فليسيتي مغرور و از خود راضي با نقش گويي فوق العاده مهوش افشاري چشمگير شد كه در لحظه هاي رمانتيك زندگي فليسيتي وقتي گاس پايك را مورد خطاب قرار مي داد، افشاري با لرزش ظريفي كه به صدايش مي داد، اسم گاس را براي دوستداران سريال خاطره انگيز كرد. در اين ميان از صداپيشگي شوكت حجت نيز نمي توان به راحتي گذشت كه با صدايي تخس و شيطنت آميز، چهره و كارهاي فليكس را دوست داشتني تر كرد. صداهاي آرام و با حس و حال همت موميوند و مريم صفي خاني براي زوج الك و ژانت بهترين گزينه ها بودند كه تناسب داشت با چهره بازيگرانشان همچنين نقش گويي هاي قابل توجه علي رضا باشكندي و امير صمصامي به ترتيب به جاي جاسپر ديل (مخترع دست و پاچلفتي) و گاس پايك (دريانورد عاشق پيشه) كه باشكندي با توجه به نوع صحبت همراه با لكنت جاسپر، ديالوگ گويي انرژي بَري داشت كه در انتها برايش موفقيت آميز بود. هاشم پور اين دقت در نحوه انتخاب صداي شخصيت هاي اصلي را در نقش هاي مكمل نيز اعمال كرد كه ذكر اسامي دوبلورهايشان مؤكد اين نكته است: كيكاوس ياكيده (آرتور پتي بون) ، محمد عبادي (سيمون تريمن هتلدار) ، زنده ياد پروين ملكوتي (ريچل ليند) ، سياوش مينويي (پيرلاپير آشپز) ، اليزا اورامي (خانم پاتز فضول) ، پري هاشمي (خانم موريل استيسي) ، مهين بزرگي (عمه اليزا) ، فريدون اسماعيلي، مهدي آرين نژاد، نگين كيان فر، نرگس فولادوند، پرويز ربيعي، وحيد منوچهري و محمدعلي اشكبوس. مهم ترين نقطه بارز دوبله «قصه هاي جزيره» در عنصر خلاقيت بود كه هاشم پور آن را در جاي جاي اين كار جاري كرد؛ عنصري كه متاسفانه در دوبله كنوني سريال هاي تلويزيوني بندرت ديده مي شود و بي دليل نيست كه دوبله «قصه هاي جزيره» همواره در ذهن بيننده رسانه ملي ماندگار است.
نيروان غني پور
(این مقاله پیش از این در اسفند سال ۱۳۸۷ در روزنامه جام جم چاپ شده است.)
نظرات
رفعت هاشم پور با ترکیبی از گویندگان جوان و گویندگان حرفه ای خدمتی به دوبله ایران نمود که تا سالها آثارش نمود خواهد داشت. او با انتخاب گویندگان جوان ریسک بزرگی را پذیرفت. به آنان اعتماد به نفس داد. و خودش علاوه بر گویندگی بجای جکی باروس مانند یک معلم در مارتن دوبله 91 قسمتی این سریال بالای سر شاگردانش حضور داشت.
البته باید یادآوری نمایم که خانم رفعت هاشم پور در 12 قسمت ابتدایی بجای للی کادیو در نقش جنت کینگ گویندگی میکردند.
متاسفانه مشکلات زندگی باعث میگردد تا خانم ناهید شعشعانی که ابتدا گوینده نقش جکی باروس بودند (بدلیل پرداخت قبض تلفن) کمی دیر در استودیو حاضر شوند. خانم رفعت هم که در سخت گیری همتا نداشتند بعد از مراجعت عذر خانم شعشعانی را نپذیرفتند. خانم مریم صفی خانی را بجای جنت کینگ انتخاب می کنند و خودش بجای ناهید شعشعانی بجای عمه هتی گویندگی می کند.
یک اتفاق باعث میگردد تا یکی از پیچیده ترین نقشهای سریالی به گویندگی زیبای خانم رفعت هاشمپور در تاریخ دوبلاژ ایران ثبت گردد.
این سخت گیری باعث می شود تا او بتواند